Karaktermoord

Het was een bruiloft die de Gupta-clan, machtige Indiase familie in Zuid-Afrika, de das om deed en die Jacob Zuma zijn presidentschap kostte. Nou ja, zo simpel liggen de zaken natuurlijk nooit – die bruiloft was een ernstig gevalletje machtsvertoon van een volslagen corrupte en corrumperende zakenfamilie die, binnengekomen na apartheid, niet alleen in de ‘vrije’ economie maar ook in staatsbedrijven steeds meer invloed verwierf; en die uiteindelijk ook de hoogste politieke leider van het trotse anc en van de staat in zijn zak had (wat wel kapitalen kostte, die trouwens niet uit eigen Gupta-zak maar uit een gigantisch steekpenningensysteem kwamen). De bruiloft was katalysator. De ware oorzaak: het ‘kapen van de staat’, waarin beslissingen niet zozeer door Zuma cum suis werden genomen als wel door Gupta cum suis. Tweede belangrijke oorzaak van de val was de rol van vasthoudende en dappere (Gupta en Zuma zijn gevaarlijke tegenstanders) Zuid-Afrikaanse onderzoeksjournalistiek.

In de documentaire How to Steal a Country komen juist die vaak jonge heldinnen (zoals Susan Comrie) en helden (zoals Thanduxolo Jika) aan het woord – en dat zonder borstklopperij. En zonder het mooier te maken dan het is: voor een decennium miljarden roven uit de staatskas is nog altijd niemand veroordeeld. Niet de op tijd naar Dubai gevluchte Gupta’s en handlangers. Niet vader Jacob en zoon Duduzane Zuma. Duduzane, die hoog in Gupta’s conglomeraat werd opgenomen en bij alle deals (en dus smeergeld) met staatsbedrijven was betrokken. Journalist tegen Duduzane, als het spel al behoorlijk op de wagen is: ‘Wat denkt u dat de Gupta’s van u wilden?’ ‘Niets. Ik denk dat ze me gewoon aardig vonden. Ik ben ook een aardige vent.’ Later: ‘Heeft u nooit gedacht dat dit u gevangenisstraf kan opleveren?’ ‘Tot u dit zei: nooit. Trouwens, nu is die gedachte alweer weg.’

Het is van een schaamteloosheid die die van de vader bijna evenaart. Als die door een commissie wordt verhoord mag hij eerst een vertoog houden behelzend dat vanaf 2010 drie veiligheidsdiensten besloten karaktermoord op hem te plegen middels leugens over corruptie. Als hij eindelijk vragen krijgt, herinnert hij zich niets of, om het in de mondiale boeventaal van machtigen te formuleren: ‘Ik herken mij niet in de beschuldigingen.’ Choquerend te zien hoe door Zuma en een deel van het anc de racismekaart wordt getrokken tegen onafhankelijke journalisten en politici die niet meededen aan het smerige spel: ‘knechten van wit kapitaal’. En hoe de Zuma-aanhang met strijdliederen uit de antiapartheidsstrijd tegenstanders intimideert (arme Mandela). Die bruiloft? Een Gupta-nichtje trouwde in Zuid-Afrika. De onbetaalbare bruiloft gefilmd in Bollywood-stijl – je weet niet wat je ziet. Ontelbare gasten uit India in een toestel dat zomaar landde op een militaire basis. Daarmee bleek hun kaart overspeeld. De al lang kritische pers kreeg meer voet aan de grond. Een lek van 160.000 e-mails deed de rest. Overigens blijkt de bruiloft door Zuid-Afrikaanse armen te zijn betaald. En KPMG Nederland, een van vele dubieus betrokkenen, weigerde interviews.