Als een ratel waarvan de echo nog weken in het gehoor doorklinkt, zo voelt de massale aanrandingsgolf in Keulen en daarbuiten. Slechts heel langzaam komen de feiten boven tafel. Terwijl de politie de gebeurtenissen van nieuwjaarsnacht in eerste instantie onder de pet probeerde te houden, deden ook de slachtoffers er aanvankelijk het zwijgen toe. Hierdoor werd de ware omvang van de ongecontroleerde groep uitzinnige, door alcohol en testosteron geteisterde mannen pas geleidelijk duidelijk.
Op 11 januari was de aangifteteller in Keulen gestegen naar 516. In veertig procent van de gevallen zou het hierbij gaan om aanranding. Ook zouden er enkele groepsverkrachtingen hebben plaatsgevonden, waaronder in het Duitse Weil am Rhein – onder de daders was een veertienjarige Nederlandse asielzoeker. In Hamburg kwamen zeventig aangiftes binnen van diefstal, bij 23 daarvan was sprake van aanranding.
De beelden van het stationsplein in Keulen vol opgefokte (gekleurde) mannen doen in alles denken aan het Tahrirplein in Caïro en de massale aanrandingsgolf die daar in 2011, direct na de val van Hosni Mubarak, plaatsvond (en opnieuw tijdens de demonstraties tegen oud-president Morsi en direct na zijn val in 2013). Ook daar chaos, rook en veel vuurwerk die omstanders het zicht ontnamen. Ook daar groepen mannen die vrouwen omsingelden zodat ze geen kant meer op konden, waarbij mannelijke omstanders die zichzelf als helden opwierpen hun kans schoon zagen om ‘al helpend’ net zo hard mee te doen. In Caïro was de inzet politiek. Mannen, velen daarvan betaald door of gelieerd aan de veiligheidsdiensten en de Moslimbroederschap, bleken er bewust op uit gestuurd om vrouwen van de straat te weren.
De schaal van de Duitse aanrandingsgolf lijkt al even politiek, is het niet de inzet dan toch zeker wel de consequenties ervan. Een blanke man die een vrouw verkracht is een crimineel. Maar in de huidige gepolariseerde tijdgeest waarin het vluchtelingendebat toch al zo heftig is, heeft iedere misdaad van een moslim of vluchteling een politieke betekenis. Over de slachtoffers hebben we het voor het gemak niet. Zij fungeren slechts als lokaas voor conflicterende politieke agenda’s.
Terwijl links en rechts Duitsland over elkaar heen vallen en bij ontstentenis van de feiten ieder hun eigen geruchten verspreiden, zwijgt men over de kern van de zaak. Namelijk: de toename van seksueel geweld, zowel binnen als buiten de Europese landsgrenzen. Vrouwen (en homoseksuelen) zijn opnieuw het slachtoffer van een seksuele epidemie, die niet tot Caïro of Keulen beperkt blijft.
Niet alleen in het Westen maar ook daarbuiten is de positie van vrouwen razendsnel veranderd. Nooit eerder waren vrouwen in het hoger onderwijs zo oververtegenwoordigd, vooral in islamitische landen. Nooit eerder waren vrouwen in zoveel landen de kostwinner (zoals in Egypte, waar in de laagste sociale klassen vrouwen in meer dan zestig procent van de gevallen de kostwinner zijn). Nooit eerder waren zoveel jonge meisjes in niet-westerse landen verantwoordelijk voor de verzorging en het onderhoud van niet alleen hun ouders, broers en zussen, maar ook van de grotere familie als geheel.
Deze enorme sociale verschuiving brengt ongekende spanningen met zich mee. Verward grijpen jongens en mannen, die in veel gevallen geen werk of maatschappelijke positie hebben, naar hun laatste wapens: fysiek en seksueel overwicht. Niet religie of de ‘achtergebleven’ cultuur, maar de snelle opmars van vrouwen (en haar pogingen nu ook meester te worden van de staat en de straat) vormt de echte verklaring voor de groepsverkrachtingen op het Tahrirplein, de gewelddadige gang rapes van studentes in India, de systematische aanvallen op en verkrachtingen van lesbiennes in Zuid-Afrikaanse townships, het drogeren en verkrachten van studentes op Amerikaanse universiteiten, de sociale druk tot seks die jonge tienermeisjes in Groot-Brittannië ervaren waardoor de meerderheid van hen de eerste seksuele ervaring opdoet onder dwang, het stijgende illegale prostitutiebezoek in China, met alle gewelddadige excessen van dien, en zo verder.
Over deze seksuele epidemie wordt echter niet gesproken. Ook in Nederland blijven seksueel geweld tegen vrouwen en seksuele minderheden en incest de meest voorkomende onbesproken en ongestrafte misdrijven. Uit Rutgers-onderzoek van 2014 bleek dat de helft van alle Nederlandse vrouwen niet-fysieke seksuele grensoverschrijding meemaakt, terwijl 31 procent van de vrouwen tussen 15 en 25 jaar ooit een fysieke seksuele grensoverschrijding heeft ervaren. Deze cijfers gaan, voor de duidelijkheid, over een periode vóór de grote influx van Syrische vluchtelingen binnen onze landsgrenzen. Maar ‘Keulen’ vormt opnieuw geen aanleiding om nu eens goed over de seksuele autonomie en veiligheid van vrouwen te spreken. Daarvoor wordt het debat immers opnieuw te veel door mannen met hun eigen politieke agenda gegijzeld.
Het is veelzeggend dat deze grote aanrandingsgolf pas zo laat het nieuws haalde. Drie dagen na de gebeurtenissen om precies te zijn, op zondagochtend 3 januari. De lokale autoriteiten leken erop gespitst geen ruchtbaarheid aan de kwestie te geven, bang als ze zijn om (extreem-)rechts van meer koren op de molen te voorzien en de positie van bondskanselier Angela Merkel en haar cdu aan te tasten. Achteraf kan worden geconcludeerd dat deze doofpothouding de vluchtelingenkwestie juist onnoemelijk meer schade heeft berokkend.
Op maandag 4 januari kwam het bericht naar buiten dat een groep van ongeveer duizend ‘zwaar beschonken mannen’ zich had opgesplitst om vervolgens tientallen vrouwen aan te randen en te beroven. De daders werden omschreven als ‘Noord-Afrikaans en Arabisch’ en waren ‘compleet ontspoord en agressief’. Op donderdag 7 januari waren deze astronomische aantallen teruggebracht tot een veel behapbaarder aantal. Een woordvoerder van het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken zei dat de federale justitie inmiddels 31 mannen had geïdentificeerd die een belangrijke rol bij het geweld hadden gespeeld. Het zou gaan om negen Algerijnen, acht Marokkanen, vijf Iraniërs, vier Syriërs, een Irakees, een Serviër, een Amerikaan en twee Duitsers. In totaal zijn achttien van deze verdachten asielzoekers.
Een dergelijke nuancering van de cijfers, waarbij de daders zowel vluchteling als niet-vluchteling blijken te zijn, zou de basis kunnen vormen voor een goed en noodzakelijk debat. Maar het was al te laat. Beelden van barbaarse hordes die de straten onveilig maken en iedere vrouw verkrachten hadden zich al op het netvlies gebrand. Versterkt door de jarenlange politieke polarisatie in de media over moslims, migranten en vluchtelingen is er een giftige cocktail ontstaan die iedere redelijke discussie (en oplossing) voor de bestaande problemen onmogelijk maakt.
Ook het Nederlandse debat richtte zich direct op de volgende twee stellingen: de islam heeft een probleem met seksualiteit én criminele buitenlanders moeten het land uit worden gezet. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen derde-generatiemigranten, als zodanig geregistreerde allochtonen zoals ikzelf (en onze koningin en haar gezin) en de asielzoekers die vluchtten uit oorlogsgebieden waar totale vernieling, geweld en honger heersen, zoals afgelopen week weer pijnlijk duidelijk werd in het Syrische Madaya.
De aanrandingsgolf in Keulen biedt rechtse media en politici als Geert Wilders nieuwe munitie in hun oeverloze anti-islampropaganda. Niet voor niets stond de pvv afgelopen weekend op een nieuw record van 41 zetels in de peilingen. Daarbij worden frustraties over derde-generatie-‘kut-Marokkanen’ (een groep die bij ons relatief groot is vergeleken met Duitsland) één op één gekoppeld aan eerste-generatie-asielzoekers, waarvan toch bekend is dat het integratieproces heel anders verloopt dan bij economische migranten uit de jaren zeventig en hun kinderen. Ook de koppeling etniciteit en religie wordt voortdurend gelegd. Iedere Syrische vluchteling is een moslim. Iedere criminele moslim is een bewijs van het gevaar van ‘de islam’. Dat de mannelijke daders stomdronken waren en zich dus niet al te veel aan hun eigen religieuze beginselen stoorden, voorzover zij al daadwerkelijk belijdend en praktiserend moslim zijn, wordt voor het gemak even vergeten.
Voor de Duitse overheid ligt de kwestie echter vele malen gevoeliger. Anders dan de Nederlandse regering voerde Merkel een vriendelijke pro-vluchtelingenkoers. Meer dan andere Europese politici ontving Merkel de stroom asielzoekers met open armen.
Er lijkt nu echter een omslag plaats te vinden. Ook in Duitsland debatteert men nu over maatregelen die de toegang voor vluchtelingen moeten bemoeilijken en het wordt waarschijnlijk mogelijk om gewelddadige, agressieve of vrouwonvriendelijke vluchtelingen het land uit te zetten. Dat zij volgens dezelfde logica vervolgens elders vrouwen kunnen bestelen, aanranden en verkrachten doet niet ter zake. Zolang het ‘onze vrouwen’ maar niet zijn. Tot zo ver de solidariteit met de vrouw als slachtoffer van grijpgrage mannenhanden, die in combinatie met alcohol, groepsdruk, maatschappelijke achterstand en een gevoel van ‘buiten gesloten zijn’ iedere kleur, etniciteit of afkomst kunnen hebben.
Toegegeven, de islam zoals zij door haar gelovigen beleden wordt, maakt van slachtoffers (de vrouw) vaak de daders. De opvatting dat de vrouw verantwoordelijk is voor het bewaken van haar eigen grenzen, door middel van (gezichts)bedekking, versterkt het idee dat de man vrijuit gaat. Niet hij, maar zij moet maar voorkomen dat de man in opgewonden staat geraakt. Dit verklaart ook de eeuwenlange segregatie van de seksen in de islamitische wereld in het algemeen en de Arabische wereld in het bijzonder.
Een dergelijke gedachtegang beperkt zich echter niet tot de islam of de Arabische cultuur. Zo ging er achter de oplossing van de Keulse burgemeester Henriette Reker, namelijk dat vrouwen een armlengte afstand van onbekende mannen moesten nemen, een zelfde gedachtegang schuil. Vrouwen moeten zelf zorg dragen voor hun veiligheid. Het is een gedachtegang die al even oud is als het fenomeen van bewust (politiek) seksueel geweld tegen vrouwen en seksuele minderheden. De gevolgen van dergelijke diep ingebedde opvattingen werden juist in de Keulse kwestie weer eens pijnlijk duidelijk.
Het is haast onvoorstelbaar dat in de moderne digitale tijd, waarin sociale media zelfs de kleinste gebeurtenis in Caïro direct in onze huiskamer brengen, de aanrandingsgolf tijdens de jaarovergang zo lang verzwegen bleef. Dit komt niet alleen door de Keulse politiechef of de Duitse autoriteiten, maar ook door de slachtoffers zelf, die in eerste instantie maar mondjesmaat aangifte durfden te doen en niet zelf de (sociale) media opzochten. De schaamte en angst bij slachtoffers zijn vaak groot, juist omdat de algemene reactie vaak niet veel verder komt dan ‘ach, boys will be boys’, ‘wat doet een kneepje in de bil er nou toe’ en ‘waarom liep je dan ook in zo’n sexy cocktailjurkje rond’. Pas als de daders niet tot de in-group maar de out-group behoren, die asielzoekers met hun verwerpelijke islamitische cultuur, lijkt er opeens wél reden voor ophef en is iedere blik of aanraking er één te veel, zij het dat de woede opnieuw over de rug van de vrouwelijke slachtoffers gaat.
Gezien de toenemende publieke zichtbaarheid van seksueel geweld, straatterreur en fysieke uitbuiting wordt het tijd dat ook deze kwestie eens en voor altijd naam en gestalte krijgt. Niet alleen om vrouwen uit de spiraal van geweld en onderdrukking te bevrijden, maar vooral om al die mannen en jongens die in zoveel gevallen worden geacht op deze manier hun mannelijkheid te tonen van zichzelf te redden.
Beeld: Joep Bertrams