Dat Miley Cyrus een ster is, blijkt uit de manier waarop tegenwoordig over haar vader wordt gepraat. Niet. Terwijl ze toch echt de dochter is van Billy Ray Cyrus, die in de Verenigde Staten miljoenen albums verkocht met zijn country op glijmiddelbasis en begin jaren negentig het linedancen weer populair maakte. Heel even was ze de dochter van, toen werd haar vader de vader van, en nu is hij vergeten en staat zijn dochter op de cover van Rolling Stone.
En ligt ze onder vuur, vanwege de uitbuiting van haar seksualiteit. Niet van mannen – geen sletvrees hier. Maar van een andere prominente vrouw. Die zich vooral afvraagt wíe haar seksualiteit eigenlijk uitbuit: Cyrus zelf, of the powers that be.
Wie in enkele minuten zicht wil krijgen op de mate waarin Cyrus de seksuele troef uitspeelt, kan op YouTube terecht bij haar show tijdens de MTV Video Music Awards van dit jaar, waar ze samen met zanger Robin Thicke optrad. De eerste zes minuten van haar show wordt Cyrus omringd door knuffelberen, en is ze zelf gekleed in een kinderlijk berenpakje. Ze is weer even hoe ze bekend werd: het oer-Amerikaanse meisje uit zoete Disney-films. Daarna trekt ze het berenpakje uit en zingt en danst ze verder in haar ondergoed. Zanger Robin Thicke komt op, al dan niet bedoeld als het prototype van een foute man. Miley bukt zich, en Thicke schuurt met zijn kruis tegen haar billen aan.
Opzienbarend? Op een gemiddelde reggaeton-avond in een club op zaterdagavond niet, maar tijdens een landelijk uitgezonden award-avond in de Verenigde Staten wel. En dan ook nog van een voormalig Disney-meisje. Het deed in zekere zin een beetje denken aan de fantastische film Springbreakers van Harmony Korine, waarin hij meisjes die tot nu toe vooral bekend waren uit Disney-(achtige) films op een gewelddadige rooftocht stuurde – ook die vergane onschuld.
Ook fascinerend, en eveneens een snelle inkijk in het universum van Cyrus: de clip van haar single Wrecking Ball. Samengevat: Miley Cyrus verdrietig doch naakt op een enorme sloopkogel. Het is softporno, maar dan net binnen de marges die vroeger clipzender en tegenwoordig YouTube toestaan. Ze is helemaal naakt en we zien haar borsten, maar net niet haar tepels. En ze kijkt erbij zoals je dan hoort te kijken. Geil uit een boekje. Leuke test: de clip ’s nachts kijken op een laptop, met het geluid op mute, en dan het geluid erbij van sbs6. Dan hoor je Miley opeens zeggen: ‘0900 sex’, en kloppen beeld en geluid nog steeds. Alleen moet Miley op het eind van de clip huilen, want ze is verdrietig. Het is vast niet hilarisch bedoeld.
Cyrus is, kortom, de nieuwe versie van Britney Spears (ze heeft ook dezelfde manager) en nog een enorme hoeveelheid andere vergelijkbare zangeressen – het type zangeres dat je geneigd bent ‘zangeresje’ te noemen. Klassiek mooi is ze niet, maar ze is bloot, jong, slank, ordinair en gewillig.
Daarmee ook krachtig? Deels. Ze is geen Madonna of Lady Gaga. Ze straalt een zeker vrouwelijk seksueel zelfbewustzijn uit, maar tegelijk een dienstbare gewilligheid. Ze maakt masturbatiebewegingen tijdens die mtv-show en dat deed Madonna ook (en doet ze nog steeds), maar de manier waarop ze zich fysiek tot Robin Thicke verhoudt, is er een van dienstbaarheid. Bij Madonna en Lady Gaga is de vrouwelijke lust leidend, en mogen anderen daar onderdeel van uitmaken en aan bijdragen. Miley Cyrus is ook stoer, maar straalt verder vooral uit dat ze lekker wild is – er is nauwelijks een foto te vinden waarop ze niet haar tong uit haar mond heeft hangen, als een Gene Simmons zonder make-up.
Is dat allemaal zorgelijk, of bezwaarlijk? Ja, vindt zangeres Sinead O’Connor, die werd gevraagd om een reactie op de gelijkenis tussen haar prachtige clip van Nothing Compares 2U en die van Cyrus’ Wrecking Ball. De enige overeenkomst tussen beide clips is dat de hoofdpersoon huilt, maar kennelijk diende Wrecking Ball opgevat te worden als een ode aan de legendarische clip van O’Connor. Die reageerde niet gevleid, maar met een open brief aan Cyrus. Een lange, felle brief, met een opvallend grote hoeveelheid ‘fucks’, en dus kennelijk geschreven in een opwelling van woede.
O’Connor verwijt Cyrus dat ze niet goed voor zichzelf zorgt. Dat ze haar talent (O’Connor benadrukt een paar keer dat ze dat wel degelijk heeft) vergooit door alleen haar seksualiteit in de strijd te gooien. ‘Ik werk lang genoeg in de muziekindustrie om te weten dat mannen meer geld aan je verdienen wanneer je jezelf ontbloot.’
Mannen ja, want dat is het hele punt van O’Connor: ‘De muziekindustrie geeft geen moer om jou, of om wie dan ook. Ze zullen je tot de laatste cent prostitueren, en je slim laten denken dat dat is wat je zélf wil. Geen van de mannen die naar jou lonken geven ook maar iets om je, laat je niets wijsmaken.’
De consequente woordkeuze van O’Connor waarin de mannen (want dat zijn het, allemaal) in de muziekindustrie pooiers zijn, laat geen misverstand bestaan over wat Miley Cyrus in haar ogen dan is.
Het had een interessant debat kunnen worden. Feministisch boegbeeld van een vorige generatie spreekt het idool van een nieuwe generatie aan op het gebruik van seksualiteit in haar werk. Maar helaas, dat werd het niet. Cyrus reageerde op de Dear Miley-brief met een paar tweets – waarmee het verschil in communicatie per generatie onbedoeld werd aangescherpt: 1026 woorden versus 140 tekens.
Of nou ja, de 140 tekens haalde ze niet eens. De eerste tweet was de zin ‘Before Amanda Bynes there was’, gevolgd door een foto van Sinead O’Connor. Amanda Bynes is een Amerikaanse actrice wier geestelijke instabiliteit publiek entertainment is geworden. De tweede tweet was een screenshot van O’Connors beruchte optreden tijdens Saturday Night Live, waar ze een foto van de paus verscheurde. Opvallend was dat ze er geen tekst aan toevoegde, alsof het screenshot op zichzelf al duidelijk maakte dat O’Connor geestelijk niet in orde was. Terwijl je ook zou kunnen betogen dat er gegronde redenen voor die actie waren – maar niet in de wereld van Miley Cyrus.
En daarmee stokte het debat. Jammer, want er waren wel degelijk interessante punten te bespreken. Zoals: heeft O’Connor wel gelijk wanneer ze stelt dat Cyrus gewoon een marionet van de muziekindustrie is?
Dat die wordt gerund door mannen, dat is waar. Maar over de mogelijkheden van – pak ’m beet – Justin Bieber om over zijn eigen carrière te beslissen (los van de vraag of veel tienersterren überhaupt een carrière hadden gehad wanneer ze zelf het roer hadden gestaan) hoeft ook niemand zich illusies te maken. En Justin Bieber laat weliswaar zijn tong in zijn mond, maar staat weer nauwelijks op een foto zonder ontbloot bovenlijf. Want ook Justin Bieber verkoopt seks. Sterker, vrijwel alle popmuziek is gebaseerd op een vorm van seksualiteit, daarin loopt een rechte lijn van de heupen van Elvis naar de immer zichtbare boxer van Justin Bieber. Ook bij mannen.
Is Justin Bieber volgens de logica van O’Connor dan een jongenshoer? Bovendien: Cyrus heeft haar manager zelf uitgezocht: ze wilde dezelfde als Britney Spears. O’Connor gaat er kennelijk vanuit dat Cyrus, opgegroeid als dochter van een succesvolle zanger, dergelijke keuzes niet zelf zou maken, of niet kán maken. Ook interessant is haar styling: altijd stoer, met haar korte coupe, haar kistjes en bij die mtv-show zelfs weinig sexy ondergoed.
In de wereld van Sinead O’Connor zijn dat onbenullige details, in de gestileerde wereld van de tienerster zijn dat bewuste keuzes, met onderliggende motieven. En nee, Miley Cyrus is niet het rolmodel dat een feministe als Sinead O’Connor zou wensen, maar ze maakt dan ook confectiepop. Er staan inmiddels tal van sterke vrouwen aan de top van de internationale popmuziek die stoer, sexy, intelligent én zelfbewust zijn. Beyoncé. Pink. Alicia Keys.
Dat het debat uiteindelijk toch nog een interessant einde kreeg, was te danken aan zangeres Amanda Palmer, die bekend werd met haar band The Dresden Dolls en zichzelf het liefst Amanda Fucking Palmer noemt. Ze schreef ook een open brief: aan Sinead O’Connor. En maakte al in de openingszin van haar Dear Sinead-brief duidelijk wat die voor haar had betekend: ‘Ik hou van jou. Ik ben opgegroeid in bewondering van je muziek, je stoutmoedige levenshouding en, vooral, je weigering om in te tekenen voor het bullshit schoonheidsideaal.’
En ja, Sinead O’Connor heeft op veel punten gelijk, stelt Palmer: ‘Jij en ik weten het – een vrouwelijke muzikant/rockster zijn is een behoorlijk fucking onmogelijke en frustrerende bezigheid. Onze mannelijke collega’s hebben een groter speelveld gekregen dan wij.’
Maar er is een punt waarop O’Connor de mist in gaat, stelt Palmer: ‘Miley is, zo ver ik dat kan beoordelen, de baas van haar eigen show. Hoe verleidelijk ook haar voor te stellen in een boardroom van klootzakken, ik denk dat haar plan All Miley All The Way is. Gaan die mannen haar tegenspreken wanneer ze voorstelt om naakt op een sloopkogel te springen? Natuurlijk niet. Seks verkoopt, dat weten we allemaal. En Miley beter dan iedereen. Kijk: tieten! Maar dat betekent niet dat Miley het script van iemand anders volgt.’
Wil Palmer dat een hele generatie tieners naar Miley Cyrus kijkt en besluit dat de enige manier om beroemd te worden is door hun kleren van het lijf te rukken? ‘Fuck no. Maar ik wil ze ook niet vertellen dat ze fout is.’ De reden: dat moeten ze zelf maar ontdekken – of niet. En Cyrus is twintig. Wie weet hoe ze zich nog wenst te ontwikkelen. Maar: ‘Er is geen kans ter wereld dat Miley jouw brief leest en besluit: “Shit, ik heb al die tijd misbruik van mezelf gemaakt.” Want dat heeft ze in zekere zin: van zichzelf, haar jeugd, haar beroemdheid, haar seksualiteit. En ze weet het. En wij vrouwen doen het allemaal, tot op zekere hoogte, we willen alleen voelen dat het onze eigen handen zijn die het stuur vasthouden.’
En zo formuleerde Amanda Palmer het gehoopte antwoord op Sinead O’Connor. Het antwoord waarvan je alleen had gehoopt dat Miley Cyrus het zelf had gegeven.
Miley Cyrus treedt op 10 november op tijdens MTV EMA in Ziggo Dome, Amsterdam