Untraceable, een compacte Amerikaanse thriller over cybermisdaad, voyeurisme en marteling, biedt stof tot nadenken over het huidige klimaat op het internet, waarbij de zucht alles te willen zien overheersend is geworden. Dat is het vertrekpunt van het verhaal: Diane Lane is Jennifer Marsh, een rechercheur verbonden aan de cybermisdaadeenheid in de stad Portland. Tijdens een routineonderzoek stuit zij op de website helpmekill.com. Daarop zijn live gestreamde beelden te zien van een poesje dat langzaam wordt doodgemarteld. De gimmick: hoe meer mensen inloggen, hoe sneller het dier sterft. Al gauw zet de maker van de site de volgende stap: een man verschijnt in beeld, vastgebonden aan een metalen frame. In zijn lichaam is een injectiespuit, gevuld met dodelijk spul, die gekoppeld is aan een elektronisch apparaatje dat de bezoekcijfers van de site registreert. De spelregels zijn dezelfde: hoe meer mensen inloggen, hoe sneller de man aan zijn einde komt.
Regisseur Gregory Hoblit brengt dit deprimerende verhaal met sfeerrijke, in grauwe, uitgewassen kleuren in beeld. Dankzij een stroperig vertelritme en een zorgvuldige opbouw zit de verhaalontwikkeling goed in elkaar. Maar de grootste troef van Untraceable is de sterke vrouwelijke hoofdrol. Al jaren klagen actrices dat de vrouw in genrefilms slechts belangrijk is voorzover zij kan dienen als slachtoffer of lustobject. Dat is hier zeker niet het geval. Diane Lane is een van de interessantste Amerikaanse actrices, maar echt grote rollen heeft zij nog nooit gekregen of gespeeld. Om duidelijk te zijn: dat zal met deze film niet veranderen. Veel critici hebben de film inmiddels neergesabeld (men maakt bezwaar tegen oppervlakkigheid en exploitatiezucht). Maar voor wie bereid is iets verder te kijken, biedt de hoofdrol van Lane – net als de film zelf op inhoudelijk vlak – veel. Lane leidt het onderzoek naar de maker van helpmekill.com. Conform de genreregels van de klassieke detectivefictie, de film noir en de moderne seriemoordenaarfilm, duurt het niet lang voordat de wegen van Lane en die van de killer elkaar kruisen. Wanneer dat gebeurt, dreigt inderdaad het gevaar van exploitatie: kan regisseur Hoblit de verleiding weerstaan Lane, die een beeldschone vrouw is, maar die in deze film geen streepje make-up draagt, om te vormen tot lustobject, niet alleen voor de moordenaar, maar vooral voor ons, voyeuristische bioscoopgangers?
Dat hij dat niet doet, tilt Untraceable uit boven het niveau van de doorsnee thriller. Lane blijft tot aan het einde een volledig ontwikkeld hoofdpersonage. Dat zij een vrouw is, lijkt niet meer dan toeval. Ter vergelijking: ze had net zo goed Clint Eastwood kunnen zijn in diens uitstekende jaren-tachtignoir Tightrope, ook een verhaal waarin het lot van killer en rechercheur onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. In Untraceable zijn de rollen omgedraaid: de vrouw is de held, de man is het weerloze slachtoffer van zowel fysiek geweld als de ongenaakbare blik van de miljoenen bezoekers van helpmekill.com.
Dat is het centrale motief van Untraceable: de betekenis van het kijken in de massamedia. Uiteindelijk heeft de film een conservatieve, moralistische boodschap: wie kijkt, is schuldig. Wie inlogt op een pornosite is medeplichtig aan de misdaden die daarop worden gepleegd, namelijk het lichamelijk en geestelijk onderdrukken van vrouwen. De film impliceert: wie dat niet doorheeft, wie denkt dat het instinctmatig, voyeuristisch kijken vrijblijvend is, gaat voorbij aan de schade die dat de menselijke geest berokkent: steeds verder verwijderd raken van de dagelijkse, fysieke werkelijkheid. Wat zijn de consequenties? Zijn die dan echt? Het is maar een film, niet waar? Een verhaal dat niet bestaat.

Untraceable is nu te zien