Kindertelefoon

Laatst zond de vpro A Perfectly Normal Family uit, Deense speelfilm. In dat gezin verandert de vader van Thomas in Agnete. Dat is slikken voor vrouw en dochters. De oudste, puber, toont snel begrip voor de transitie van papa – van jurken tot hormonen en operatie. Maar introverte Emma van elf heeft het bar moeilijk. Regisseur en scenarist is Malou Reymann, wier vader dezelfde ontwikkeling doormaakte. Dat is geen garantie voor kwaliteit, maar ‘grappig, wrang en levensecht’ is de rake kenschets door VPRO Cinema. Dankzij de subtiliteit van Reymann, maar ook door Kaya Toft Loholt die introverte Emma met weinig tekst zó fabelachtig speelt dat je fictie ervaart als het echte leven.

Sinds zondag hebben wij hier ook een interessant, triest meisje: Piet, gespeeld door Rosa van Leeuwen. Ze is belangrijk in De verschrikkelijke jaren tachtig van Tim Kamps (regie) en Kim van Kooten (die Kamps’ gelijknamige roman tot scenario maakte). Rosa is zelfs jonger dan Kaya maar ook zij ontroert (uiteraard mede dankzij regie en script). En dat wil wat zeggen in een arena – woongroep van heer met vier dames – die zo sterk is aangezet dat ‘gekkenhuis’ een adequate aanduiding lijkt. We kijken naar een wrede klucht.

Ik zou niet op de vergelijking Emma-Piet zijn gekomen (de verschillen qua sfeer en stijl tussen de producties zijn immens) zonder inhoudelijke overeenkomst. Deze kinderen hebben van doen met volwassenen die in hun verlangen zich volledig te kunnen ontplooien door roeien en ruiten gaan en weinig oog hebben voor wat dat voor hun kind(eren) betekent. In De verschrikkelijke jaren tachtig kun je regelmatig ‘liefdevolle’ wegstrepen zodat je klinkklare verwaarlozing overhoudt. En daar zit Piet dan, met haar rug tegen de beige tegels van de badkamer (productiedesign grandioos), waarin soms de wc verstopt raakt omdat commune-tiran Bert, die tierend eist dat er minimaal wc-papier wordt gebruikt, er zelf een complete rol in plempt. En ’m dan peert als zijn stront rampzalig overstroomt.

Het is dat Piet een maatje heeft in het strijdbare huisgenootje Donnie en dat ze bij de Kindertelefoon een luisterend oor treft, anders nam je haar in huis. Ik kreeg van acht afleveringen alleen twee en zeven te zien, genoeg om van alles aan de productie te waarderen (waaronder een sterrencast onder aanvoering van Jacob Derwig). En om een glimp op te vangen van een tragedie die Bert en de groep heeft geraakt en hem heeft gemaakt tot de karikaturale idioot die hij is. Ik moet te vaak niet lachen om wat komisch wordt gebracht. Wat ook zijn trauma’s, ze verklaren niet zijn extreem stupide narcisme (seks buiten de groep verboden, behalve voor hem), noch het feit dat vier vrouwen dat en hem pikken. Maar vooral: ze rechtvaardigen nooit, terugwerkend, het verdriet van Piet. En ja, geslachtsverandering moet kunnen.