Actueler kan de Week van de euthanasie (13-20 februari) niet zijn. En dus ook de documentaires Levenseindekliniek (ntr) en De strijd om het einde (kro-ncrv) niet, die daarin worden uitgezonden. De tweede film bevat een reconstructie van de juridische en politieke strijd rond de euthanasiewet van 2002, plus een overzicht van de huidige stand van zaken. Waarschijnlijk vanwege die actualiteit was die documentaire niet vooraf te zien.
Wel die over de levenseindekliniek die mensen helpt wier huisarts de doodswens niet kan of wil effectueren. Soms omdat de arts principieel tegen euthanasie is; soms als die er moeite mee heeft in geval van psychiatrie en dementie, of als de hulpvrager stelt dat haar/zijn leven ‘voltooid’ is. De film van Marcel Ouddeken en Hans Kema is gebouwd rond drie personen die op deze drie gronden euthanasie vragen en die na onderzoek door betrokkenen bij de kliniek ook krijgen. We zien hen in de thuissituatie met naasten, bij gesprekken met arts of psychiater en uiteindelijk op de dag dat ‘het’ gebeurt. In één geval blijven we bij het overlijden zelf. Dat Hannie Goudriaan (semantische dementie), Joop Vervloet (dwanggedachten en -handelingen sinds zijn zesde plus zelfverminking) en Ans Dijkstra (honderd jaar, scherp verstand, maar klaar met alles) dood willen is geen opwelling. Noch ligt er enige verbetering van hun situatie in het verschiet.
Hannie’s doodswens is in die zin juridisch ingewikkeld omdat haar geheugen is aangetast en haar taalschat extreem beperkt. In de gesprekken met de arts van de levenseindekliniek komt het woord ‘dood’ niet uit haar mond, laat staan euthanasie. Als haar gevraagd wordt wie er straks zal komen (de arts voor een vervolggesprek) heeft ze geen idee. Maar doordat er vaker gefilmd is weet je zeker dat haar man Gerrit gelijk heeft wanneer hij zegt: ‘Ze wil maar één ding, ze kan niet wachten en ze lijdt ondragelijk.’ En weet je ook zeker dat Hannie’s eeuwig herhaalde ‘huppekee’ precies dat uitdrukt. Zoals je ook weet dat Gerrits ondersteuning ervan een daad van barmhartigheid en liefde is. Bewogen zegt hij: ‘Kies een keer voor de persoon die dement is en niet voor jezelf, zoals de meesten.’ Terwijl de angst van tegenstanders zal zijn dat hij juist met die euthanasie voor zichzelf kiest.
Joop Vervloet legt zelf een verklaring af, vlak voor zijn vurig gewenste einde. Zijn taal mag ongeschoold zijn, de indruk is groot. Hij hoopt dat door de film ‘mensen die niet beseffen wat psychisch is, weten wat mensen allemaal doormaken. En dat zijn mijn woorden.’ Geen jurist zal er een cent voor geven, maar deze kijker die glimpen van zijn lijden heeft opgevangen is geroerd en overtuigd. Bekijk zelf de casus van de hoogbejaarde Ans Dijkstra. Ongeveer de helft van het aantal verzoeken wordt door de kliniek afgewezen.
Marcel Ouddeken, Hans Kema, Levenseindekliniek, NTR, maandag 15 februari, NPO 2, 20.25 uur. Nan Rosens, De strijd om het einde, KRO-NCRV, dinsdag 16 februari, NPO 2, 22.55 uur
Beeld: Levenseindekliniek, een documentaire van Marcel Ouddeken en Hans Kema (NPO)