Zacht en hard, zwart en wit, levend en dood: Marlene Dumas is meester in het schilderen van het menselijk lichaam en de huid is de schil en het schild waar dat lichaam zich mee laat zien. Ze schildert haar zacht en vlezig of juist glad en koel, vaak uiterst spaarzaam met betekenisvolle sporen van trots en kwetsbaarheid. De huid bepaalt de sfeer in intieme portretten en als een vrouw met een blauwe gloed op haar gezicht sigarettenrook uitblaast, dreigt ze met haar hele beeltenis in de wolk te verdwijnen.
In Palazzo Grassi in Venetië komen de figuren van Marlene Dumas spectaculair tot leven. Ze verrijzen op twee verdiepingen tussen de geboogde kolommen van het achttiende-eeuwse gebouw, lokken bezoekers de trappen op en de zalen door. Vanaf de drempel van een deurpost lonkt Awkward (2018), een portret van een man en vrouw en profil en ten voeten uit. Dumas raakte voor dit beeld geïnspireerd door een krantenfoto van twee mannen op een antiek stuk Grieks aardewerk, maar samen ingeklemd op haar doek brengen de figuren de beroemde performance van Marina Abramović en Ulay in gedachte, Imponderabilia.
Het spel met de toeschouwer is gewiekst en de schilderijen nemen niet zelden zelf architectonische vormen aan. Het meisje in Turkish Girl (1999) zit op het puntje van haar billen en zwaait haar benen voor zich in de lucht. Wij kijken naar de binnenkant van haar bleke dijen en zij klampt zich vast aan haar knieholtes, als aan een lantaarnpaal. In The Visitor (1995) staat een groep schaarsgeklede vrouwen met hun rug naar ons toe, hun blikken gericht op een geel vierkant in de hoek van het schilderij, een deur waar elk moment een klant uit kan verschijnen. Ze staan in een afwachtende houding, letterlijk met hun beste beentje voor, en wij staan achter hen, kijken mee.
Marlene Dumas: open-end is een grandioze viering van de schilderkunst met meer dan honderd werken uit de periode van 1984 tot vandaag. De inrichting is fenomenaal, niet strikt chronologisch maar bovenal gevoelsmatig, naar vorm, kleur en onderwerp. De rijkdom zit niet alleen in de hoeveelheid, maar in de variëteit van het werk, dat vaak ingegeven is door een (fotografisch) beeld. Dumas verhuisde in 1976 van Zuid-Afrika naar Nederland en voedt zich met ‘tweedehands beelden en eerstehands emoties’.
Ze schilderde tal van kunstenaars, van Pasolini en Oscar Wilde tot Romana Vrede en Hafid Bouazza (zojuist door kunstenaar en galerie geschonken aan het Stedelijk Museum). Maar de naamloze figuren en anonieme lichaamsdelen zijn het mooist, onderhevig aan de grillen van de schilderkunst. Uit de bezoekersgids Dumas’ eigen woorden bij Turkish Girl: ‘It’s the pleasures of painting/ the poses of pleasure/ the privilege of being looked at/ the plays of seduction/ the light of the night/ it’s nothing personal/ it’s plain delight.’
Marlene Dumas: open-end, t/m 8 januari in Palazzo Grassi in Venetië