Omstreeks een halve eeuw geleden beleefde het Midden-Oosten een paar dramatische episoden in het lange proces van dekolonisatie. In Teheran kwam in augustus 1953 met steun van de cia een einde aan het bewind van Mohammed Mossadeq, die twee jaar tevoren de Anglo-Persian Oil Company had genationaliseerd. Deze maand is het vijftig jaar geleden dat Britse en Franse parachutisten, geholpen door het Israëlische leger, een vergeefse poging deden om de nationalisatie van het Suezkanaal door de Egyptische president Nasser ongedaan te maken. In 1958 maakte Charles de Gaulle een einde aan de Franse droom van het Algérie française door Algerije het recht op onafhankelijkheid te geven, waarmee hij toegaf dat Frankrijk de verbitterde strijd verloren had. Er zijn nog veel meer conflicten gevolgd waarbij weer andere Arabische landen betrokken waren, maar al die gebeurtenissen hebben een gemeenschappelijke noemer: altijd keerden Arabieren en Perzen zich tegen de dominante aanwezigheid van het Westen.

In dit stadium van het grote conflict hebben wij het niet meer over ‘dekolonisatie’. Aan deze kant van de scheidslijn beschouwen we de periode van het oude imperialisme als afgesloten. We definiëren de nieuwe worsteling als de oorlog tegen het internationaal terrorisme, de botsing der beschavingen, het opheffen van achtergebleven naties tot de moderniteit, bevrijding uit de dictatuur, democratisering van de regio. Het Westen heeft daar bondgenoten, althans landen als Saoedi-Arabië, waarvan de heersers doen alsof ze onze vrienden zijn. Maar uiteindelijk hebben al die tegenpartijen, ook als ze onderling elkaars vijanden zijn, één doel: verdrijving van de westelijke macht, die telkens weer probeert het laatste woord te spreken.

Irak zou het keerpunt worden in deze uitzichtloze strijd aan de grenzen tussen de gecompliceerde wereld van het Midden-Oosten en het Westen. Een onderdrukt volk bevrijd van een wrede dictator, verkiezingen, grondwet, alle mensen behalve de gemeneriken gezond aan het werk, en binnen een paar jaar was in de hele regio zo’n soort omwenteling aan de gang. Over de leugens waarmee dit fabeltje aan de goedgelovigen verkocht is, hebben we het niet meer. Als Irak nu volgens de plannen van de neoconservatieven een voorbeeldige natie in wording was en president Bush had, gedreven door zijn fameuze eerlijkheid, bekend dat hij vier jaar geleden de massavernietigingswapens uit zijn duim had gezogen, dan hadden we hem dit leugentje om de bestwil van Irak graag vergeven.

De werkelijkheid van nu: in Irak vielen volgens het Britse medische tijdschrift The Lancet sinds het begin van de oorlog 365.500 doden, volgens andere bronnen minder, maar enigszins nauwkeurig tellen is onbegonnen werk. Het gemiddelde per maand wordt geschat op 3500. Dit weekeinde heeft een soennitische strijdgroep, gesteund door al-Qaeda, in Mesopotamië per video de oprichting van een onafhankelijk islamitisch Irak aangekondigd. In Amerikaanse geavanceerde kringen circuleren denkbeelden om Irak in deelstaten te organiseren. Van achter de tralies roept massamoordenaar Saddam Hussein zijn landgenoten op het moorden te staken. Intussen heeft Israël afgerekend met Hezbollah en een groot deel van Beiroet verwoest en is Hezbollah in zijn eigen wereld populairder dan ooit.

Irak is, sinds de Suezcrisis in 1956 en de gijzeling van de Amerikaanse ambassade in Teheran in 1979 met de mislukking van de bevrijdingsactie in 1980, de grootste strategische mislukking van het Westen in het Midden-Oosten, en zeker de omvangrijkste en langdurigste. De regio is voor ons van het vitaalste belang. De fundamentele misrekening van het Westen, nog altijd, is dat het zich au fond gedraagt alsof het Midden-Oosten zijn achtertuin is, waar het in laatste aanleg alles voor het zeggen heeft. Al ruim een halve eeuw probeert men ons daar aan het verstand te brengen dat we ons vergissen. Daaruit, in grote lijnen, volgt het eindeloze en toenemende geweld. En hoe langer deze chaotische toestand duurt, hoe meer de moslims radicaliseren, in de hele regio.

Twee nieuwe factoren maken de situatie nog ingewikkelder. Sinds 9/11 heeft de terreur zich geëmancipeerd, er is een nieuw soort oorlog gegroeid waarop het Westen nog geen antwoord heeft. En in West-Europa wonen miljoenen moslims van wie een deel dat niet geïntegreerd is zich tot fundamentalisme en radicalisering bekeert. Daarop worden dan weer ‘keiharde’ oplossingen verzonnen. Beide partijen bevinden zich op het ogenblik in een proces van polarisatie, waarbij ‘Irak’ het vuur aanblaast en het verwaarloosde probleem Israël-Palestina uiteindelijk de grote explosieve lading zou kunnen zijn.

De voortdurende polarisatie is op het moment het grootste probleem van het Westen. Het debat erover is verward en versnipperd en mist iedere leiding. Eigenlijk willen we ook niets van al dat gedoe weten.