Die wordt in de stelling daarvoor geponeerd. ‘De stad bestaat niet langer. We kunnen het theater nu verlaten.’ Vervolgens zien we Koolhaas langs de koeien in de weilanden en op een landweggetje in de bergen lopen, terwijl hij zegt: ‘Twee procent van het oppervlak van de aarde wordt in beslag genomen door steden, veruit het meeste is platteland. En dat verandert maar heel langzaam, kan ik vaststellen als ik in Zwitserland ben.’=
Rem, op 9 september ten doop gehouden op het Filmfestival van Venetië in het onofficiële programma, is gemaakt door zijn zoon Tomas die zijn vader de laatste jaren volgde. In de woestijn bij Doha, op het dak van het cctv-gebouw in Peking, maar ook in de villa te Bordeaux waar hij een bewegend plateau ontwierp voor de gehandicapte bewoner. Wie de film ziet, kan niet anders concluderen dan dat er een imposant oeuvre is ontstaan, waarover Rem zelf tamelijk bescheiden doet. Bij De Rotterdam: ‘Als een gebouw af is, kan ik ernaar kijken alsof iemand anders het heeft ontworpen. Ik moet toegeven dat dat een prachtig moment is.’ Over een groot complex als de bibliotheek in Seattle: ‘Dat beschouw ik als een generiek ontwerp, waarbij ik niet direct nadenk over gebruikers. Het kan immers over tien jaar weer volkomen veranderd zijn door nieuwe omstandigheden.’ Dat is inderdaad het verschil tussen een villa voor een specifieke opdrachtgever of een megabuilding als de cctv-toren. Hij maakt in deze documentaire de balans op, lijkt het wel. Verbleef in arme en rijke steden, in dichtbebouwde, in historische en in nieuwe steden, in uiteenlopende culturen. Maar wat hem trof was de bouwvakker die in weer en wind zijn werk deed – zo ontstaan nu eenmaal gebouwen. Uit het niets.
Het curatorschap van de Biënnale van Venetië in 2014 betekende voor Koolhaas een ‘disconnectie’ met zijn bestaande werk, een mogelijkheid om opnieuw te beginnen. Dat deed hij opmerkelijk genoeg door te kiezen voor het erfgoed, het materiaal waarmee architecten al eeuwen werken. Plafonds, vloeren, daken, deuren, muren, trappen. Liefkozend houdt hij een Sumatraans modelhuisje in zijn hand. ‘Mijn jeugd in Indonesië was doordrenkt met geuren. Alles rook, ook dit huis.’ Waarom terugkijken op het verleden? Omdat de biënnale altijd gaat over deze tijd, en hij de behoefte had aan een historisch overzicht op een historische plaats. ‘Dat doe je hierna nooit meer.’
Wat leren we van de persoon Rem? Dat hij elke dag zwemt (vroeger liep hij hard) om in conditie te blijven, dat hij in Venetië een kleinkind op een golfkarretje helpt (‘een nieuwe generatie, een nieuw perspectief’) maar dat is het dan ook wel. Zijn medewerker in New York Shohei Shigematsu voegt eraan toe dat een leven zonder het oma-frame (oma is het bureau van Koolhaas) denkbaar is. Zijn manier van denken heeft wortel geschoten. Een sympathieke film die niet alleen de perfecte Koolhaas laat zien – zag ik nou de eigenares van Villa d’Ava via een krukje het dakterras op klimmen?
Het is nog niet bekend wanneer Rem in de Nederlandse bioscoop te zien is
Beeld: Rem Koolhaas (REM)