Eind vorig jaar riep VVD-staatssecretaris Mark Rutte studenten op toch vooral hun universiteit te bezetten als de kwaliteit van het onderwijs slecht was. Hij verbaasde zich over de constructieve houding van zijn gehoor. «Ga toch wat minder polderen, neem zoiets gewoon niet», zei Rutte volgens de nieuwsbrief van Scienceguide.org tegen de studenten, die klaagden dat ze niet serieus werden genomen. Hoe nu? Een lid van de regering, een VVD’er nog wel, roept op tot actie, tot bezetting zelfs. Mark Rutte volgde Annette Nijs op, en daar de laatste als hersenstam een goudvis bleek te bezitten, is hij een verademing. Maar zijn bravoure is verraderlijk.

Rutte roept de studenten zeker niet op om te protesteren tegen de overheid als het onderwijs tegenvalt. De staat heeft immers met de inrichting van het onderwijs niks te maken. Het antwoord van de VVD richting burgers die protesteren tegen de overheid komt van Gerrit Zalm: «Ik zal zwaaien naar het Malieveld, maar niet luisteren.» En als er heel veel burgers protesteren zwaait Zalm net zo vrolijk naar de zetels die hij bij de komende verkiezingen kwijtraakt. Maar studenten die steigeren tegen hun universiteit, dat mag. Die helpen Rutte om goed onderwijs te bereiken zonder dat hij zelf veel moet doen. Ooit hadden ze de mogelijkheid om via inspraak af te dwingen dat ze serieus werden genomen. Nu moeten ze bij onvrede naar een andere universiteit gaan, of domweg de boel bezetten. Rutte wil dat studenten zich opstellen als consumenten, graag zelfs, maar liever niet als burgers. Consumenten willen iets wel of niet hebben – dat ze ook dingen willen veran!
deren of becommentariëren past niet in dit idee. Stemmen doe je met je voeten, door weg te lopen als het je niet bevalt.

De politieke baas van Mark Rutte, Jozias van Aartsen, heeft andere maar even wonderlijke ideeën over onderwijs en burgerschap. Mensen moeten volgens Van Aartsen, in een recent interview in de Volkskrant, via het onderwijs «gevuld worden» met nationale emoties, bijvoorbeeld over Cruijff of de Deltawerken. Hier gaat de staat dus wél over het onderwijs. En met reden, want Van Aartsen zegt ook dat de staat om de maatschappij bijeen te houden «krachtiger, effectiever» moet ingrijpen. Dat die burgers zelf serieus genomen willen worden, misschien soms al te serieus, komt niet aan de orde. Wat is de moraal van dit alles? Ayaan Hirsi Ali’s socialistische idee dat de staat gaat over het goede leven van haar inwoners, wordt gemeengoed bij de liberalen. Nog opvallender is het beeld dat de VVD tegenwoordig heeft van de Nederlandse burger. Voormalig VVD-chef Frits Bolkestein gaf al als verklaring voor een lage opkomst bij de verkiezingen dat mensen tevreden waren, en daarom geen aa!
nleiding zagen om in beweging te komen.

Inmiddels denkt de VVD bij een burger aan een wezen dat voor de tv zit en chips eet: zélfgekozen chips en een zélfgekozen zender. Het eet en kijkt naar Oranje, denkt dus tegelijk aan Albert én Piet Heijn en het is kinderlijk blij als Pierre van Hooijdonk een doelpunt maakt. Dan voelt het zich één met de allochtone medemens. En als de «liberale» staat krachtig en effectief ingrijpt in zijn dagelijks leven ondergaat het wezen dat gelaten, zonder iets terug te willen zeggen. Yeah right. Op naar de tien zetels, Jozias.