Grenzen oversteken blijft het thema van dit festival. Bijvoorbeeld muziek gecombineerd met theater of beelden, zoals in The String Quartet’s Guide to Sex and Anxiety van Heath Quartet en regisseur Calixto Bieito. Mooie muziek van Ligeti en Beethoven, afgewisseld met vier acteurs en interessante teksten, maar het bleven losse elementen. Het affiche, een foto van Erwin Olaf van een angstig kijkend bloot meisje in een hotelkamer, vertelde meer. Zo ook met Sight Machine van het Kronos Quartet en beeldend kunstenaar Trevor Paglen. Bij tien korte muziekstukken werden door camera’s, computers en algoritmen tekeningen gegenereerd, bijvoorbeeld van onze gezichten. Misschien om te waarschuwen dat we bij alles in de gaten worden gehouden en dat uit eenvoudige beelden vergaande conclusies worden getrokken.
Een nieuw hoogtepunt na Trojan Women was JR, het op vele manieren verpletterende spektakel van het Belgische FC Bergman over kunstenaars die worden meegesleept in de superkapitalistische intriges van een zeer gis elfjarig jongetje. In de Amsterdamse Markthallen was het een perfect georganiseerde chaos in de uit vele kamertjes bestaande wolkenkrabber. Ga het zien als u elders de kans krijgt. Dat geldt ook voor Saigon, het weemoedige stuk van Caroline Guiela Nguyen en haar groep Les Hommes Approximatifs over Vietnamezen en Fransen die in 1956 uit Vietnam zijn gevlucht en nu samenklonteren in een goedkoop Vietnamees restaurant in Parijs. Fictie en werkelijkheid vallen perfect samen en geven een ontroerend beeld van ontheemden en een vergeten geschiedenis.
Samenvallen van werkelijkheid en theater gebeurt ook in het eveneens Franse Stadium van Mohamed El Khatib. Hij praatte twee jaar lang met supporters van voetbalclub Racing Club de Lens in het uiterste noordwesten van Frankrijk. Met vijftig van hen maakt hij een verbluffende, ontroerende en geestige voorstelling. Hun verhalen zijn soms dramatisch, vooral als ze moeten kiezen tussen hun gezin en hun voetbalclub. Soms ook hilarisch: een familie van veertig voetbalfanatici onder leiding van overgrootmoeder Yvonne – per Skype aanwezig in Amsterdam.
Over de kreten en leuzen op de tribune aan het veld schijnt een heus letterkundig overleg plaats te vinden. Zelfs de scheidsrechters, die het vaak moeten ontgelden, hebben er bewondering voor. De moeder van een arbiter was de dag voor een wedstrijd overleden; hij werd die dag niet uitgemaakt voor ‘hoerenzoon’, maar liefdevol voor ‘hoerenwees’. Mooi waren ook de majorettes, van wie er een uitlegde dat sexy paraderen en feminisme best kunnen samengaan.
Het is knap hoe Mohamed El Khatib echt theater heeft weten te maken van deze brokken werkelijkheid en oog heeft voor de problematische kanten van de stad. Die was ooit communistisch, maar na de sluiting van mijnen en fabrieken omstreeks 1990 stemmen steeds meer mensen voor Le Pen. Voor hen is de voetbalclub meer dan een hobby, het is een levensvulling en de enige sociale binding. Na de voorstelling vulden ze het Leidseplein met hun zang. Werkelijkheid en theater liepen nog even door elkaar.
Nog te verwachten in het festival: Proms, Tiefer Schweb en Lessons in Love and Violence van George Benjamin. Tickets en volledige programmering op hollandfestival.nl