Het gaat niet lekker met Nederlanders op topposities in het buitenland. VN-diplomate Eveline Herfkens werd aangevallen door Vrij Nederland. Haar feitelijke overtreding was eerder dom dan vals, maar Herfkens gooide krachtig haar eigen glazen in. Ze deed de kwestie af als ‘provinciaal’ en bleek het publieke geld dat haar per abuis in de schoot viel als vanzelfsprekend te beschouwen. Geen handige reclame voor internationale samenwerking: zo kun je de tien miljoen per jaar die de overheid blijkt uit te geven aan voorlichtende buitenlandprogramma’s door de publieke omroep beter op die bakstenen muur van Herfkens plakken – heeft ze toch nog een leuk uitzicht. Ex pvda-fractievoorzitter Ad Melkert heeft het bij de VN ook niet gemakkelijk. En niet lang geleden werden Jan Pronk (gezant voor het door burgeroorlog verscheurde Darfur) en Ruud Lubbers (secretaris-generaal van de vluchtelingenorganisatie unhcr) uitgezwaaid met de mededeling ‘opgeruimd staat netjes’.
Laten we over de redenen een andere keer kibbelen, maar de idealisten manoeuveren zichzelf telkens in zwaar weer.
Ondertussen stoomt één Nederlander onbekommerd door: Neelie Kroes, als mededingingscommissaris lid van het dagelijks bestuur van de Europese Unie en volgens de Wall Street Journal de invloedrijkste vrouw uit Europa. Ze is al een paar jaar druk met wat ‘links’ zou moeten doen: het monopoliekapitaal bestrijden. Bovendien voert ze nog een particuliere strijd om meer vrouwen ‘aan de top’ te krijgen. Het zou mal zijn Kroes als ‘onbevlekt’ neer te zetten. Daarvoor glipten te veel affairettes door de kieren van haar ijzeren profiel, zoals met Tankercleaning of met vastgoedmannen als Paarlberg. Bovendien hield ze in de jaren tachtig de modernisering van het spoor tegen, toen het verkeersinfarct dat Nederland nu teistert misschien nog voorkomen kon worden. Maar dat is het punt hier niet. Waar de bovengenoemde figuren al decennia werken aan de verbetering van de wereld en zeer begaan zijn met de medemens, is Kroes vooral bezig de zakenwereld te verbeteren. Op weidse standpunten is de vvd’er zelden te betrappen.
Maar misschien dat Kroes meer ‘goed werk’ voor ‘de mensen’ verricht dan Herfkens en Pronk en Lubbers en Melkert bij elkaar, door namens ‘Europa’ markten open te breken waar ze kartelvorming, prijsafspraken of andere vormen van blokkades voor enigszins normale prijsvorming vermoedt. Ze nam het succesvol op tegen computergigant Microsoft, die aan koppelverkoop doet met zijn software. Ze richt haar pijlen nu op de tarieven van de creditcardindustrie en op de wonderlijke praktijken van de farmaceutische industrie. De afgelopen twee jaar bracht dat al zo’n vijf miljard euro aan boetes in het laatje van de Europese Unie. Nu valt te betwijfelen of de burger er veel van merkt: zullen de prijzen echt dalen, komt het geld van die boetes echt terug in zijn zak? Om nog te zwijgen van de zelf-programmeer-ellende die je als consument wacht wanneer je een computer koopt die niet noodgedwongen volgepropt is met Microsoft-programma’s. Maar wanneer de burger klaagt dat ‘Europa’ ons niks oplevert, is dankzij Kroes een helder antwoord te geven. Zo’n zelfde populistische klacht over de Verenigde Naties kan niet zo gemakkelijk van repliek worden voorzien.
Natuurlijk is het deels toeval dat achter elkaar vier idealisten min of meer stuklopen, terwijl een pragmatisch type flinke successen boekt. Misschien doen Nederlanders het beter op de Europese schaal en is de wereld gewoon te groot voor ons. Maar het blijft een toeval dat even opgemerkt moet worden: de jaren zeventig lopen op hun eind.