De minister heeft haar voornemen om gemeenten meer vrijheid te geven voor het bouwen aan de kust al van tafel gehaald. Toch is het veelzeggend wat er in korte tijd rond haar plan is gebeurd. Wie spreekt de waarheid, wat zeggen honderdduizend handtekeningen, van wie is de kust, zijn rust en weidsheid eigenlijk wel beschermd en wat is ruimtelijke ordening nog in dit land?
Het begint allemaal op 18 december, de laatste ministerraad voor Kerstmis. De Tweede Kamer is een dag eerder al met reces gegaan. Communicatieadviseurs zouden zeggen: als je iets in stilte wilt doordrukken, doe het op zo’n moment, als iedereen verlangt naar kerstballen, oliebollen en echt even rust.
vvd-minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu stuurt een stuk naar haar collega’s dat veel onderwerpen bevat, waaronder meer vrijheid om in de kuststreek te bouwen. Er komt geen protest van haar collega’s, ook niet van die van de pvda. Die hebben het voornemen niet gezien, of niet doorgrond wat de reikwijdte ervan is. Of zouden ze het ermee eens zijn geweest?
De Vereniging Natuurmonumenten leest er echter niet overheen en slaat alarm. Samen met andere natuurorganisaties roept ze op om op beschermdekust.nl protest aan te tekenen. Langzaam maar zeker worden ook de media wakker. Dan de Tweede-Kamerleden.
Tekenend voor deze tijd, die bol staat van wantrouwen, zijn de verschillende versies van de gang van zaken voordat Schultz tot haar besluit komt. Volgens het ministerie is er overleg geweest met organisaties als Natuurmonumenten. Die laatste ontkent niet dat er met de minister is gesproken, maar zegt dat het niet over dit specifieke onderwerp is gegaan. Wie spreekt de waarheid? En als het onderwerp niet op tafel kwam, heeft de minister dan bewust niet gepraat over meer vrijheid om te bouwen?
Volgens het ministerie beoogde Schultz met haar voornemen slechts om gemeenten de mogelijkheid te geven strandtenten het hele jaar open te laten zijn. Wie vanuit Den Haag door de duinen naar Hoek van Holland fietst, kan met eigen ogen zien dat dit nu al gebeurt. Bij Ter Heijde staat een strandtent hoog op palen, bij Hoek van Holland zijn in de oksel van het havenhoofd huisjes op palen verschenen, en ook die hoeven in de winter niet meer te worden afgebroken. Dit wekt eveneens argwaan jegens Schultz: als het nu al kan, dan wil ze vast meer toelaten.
Afgelopen week is er overleg tussen de Tweede Kamer en de minister. De vvd is gespannen. De minister heeft gevraagd of ze eerst iets mag zeggen. Ze deelt mee haar plannetje in te trekken, nog voordat er in de Kamer over is gepraat. Natuurmonumenten heeft een week eerder honderdduizend handtekeningen overhandigd aan de Tweede Kamer, van mensen die de kust vrij van bebouwing willen houden. Honderdduizend handtekeningen is niet weinig, maar democratisch gezien stelt het niks voor. Dat zouden ook de tegenstanders van Schultz’ plannen moeten beamen, dat er niet geregeerd mag worden op grond van Twitter en petities.
Van wie is de kust? Dat is eigenlijk de onderliggende strijd. Is de kust van ons allemaal, van de gemeenten die aan de kust liggen of van privé-eigenaren? Hier tekent zich een klassiek patroon af bij de drie politieke partijen die in de geschiedenis het vaakst deel uitmaakten van de regering. De pvda vindt dat de kust van iedereen is. De centrale overheid moet er daarom streng op letten dat kustgemeenten niet zomaar hun gang kunnen gaan. Volgens pvda-Kamerlid Albert de Vries zullen kustgemeenten die aan hun landzijde krimpen anders met allerlei bouwplannen komen om het toerisme aan de kustzijde te stimuleren. Het cda vindt traditiegetrouw dat de lagere overheden het best zelf kunnen beslissen wat goed voor hen is; de facto is de kust dan niet van iedereen. En de vvd? Schultz wordt ervan verdacht de markt ruimer baan te hebben willen geven.
Maar er zijn toch wetten en regels die de natuur beschermen en dus ook de duinen en het strand? Dat blijkt niet helemaal te kloppen. Natuurwetten beschermen planten en dieren, maar niet weidsheid en rust. Zolang bebouwing planten en dieren niet in de weg zit, mag er van die natuurwetten veel. Het is daarom dat in rechtszaken vaak een zeldzame diersoort wordt aangevoerd om bouwplannen tegen te houden. Onze behoefte aan stilte of een wandeling met een weids uitzicht telt niet.
Halverwege januari zegt minister Schultz in een lezing: ‘De zeggenschap over ruimtelijke ontwikkeling is bewust weer teruggelegd van het rijk naar lokale overheden (…) Uiteindelijke keuzes worden lokaal gemaakt.’ Waarmee ze benadrukt dat na de 75 jaar dat ons land nationale ruimtelijke ordening kent de tijd van de van boven opgelegde blauwdrukken echt voorbij is. Eigenlijk is nationale ruimtelijke ordening voorbij.
Met haar plan voor de kust laait juist die discussie, over het niveau waarop over de ruimtelijke ordening wordt beslist, even op. Door dat voornemen ijlings in te trekken, duwt de minister die discussie echter ook meteen weer naar de achtergrond. Terwijl juist de kust laat zien dat er alle reden is om die te voeren. Bovendien: is de kust wel het enige kostbare in Nederland dat beschermd moet worden tegen oprukkende bebouwing waar een gemeente baat bij heeft, maar die het geheel van een gebied aantast? Het zou de manoeuvre van Schultz nog een positieve wending geven.