Het is vrijdagavond, de diplomatieke rel en de straatrellen in Rotterdam rond het uitzetten van de Turkse minister Fatma Kaya liggen nog in het verschiet. In het Vadercentrum in de wijk Laak in Den Haag pakt een in Turkije geboren man zijn telefoon. Hij heeft pretoogjes als hij mij een appje van een eveneens uit Turkije afkomstige vriend laat zien.
Het is een foto van PVV-leider Geert Wilders die een paar dagen daarvoor bij de Turkse ambassade in Den Haag demonstreert tegen de komst van Turkse politici naar Nederland om hier stemmen te winnen voor een ja bij het referendum dat de Turkse president Erdogan meer macht moet verschaffen.
Wilders houdt een spandoek omhoog met daarop de tekst: ‘BLIJF WEG! DIT IS ONS LAND’. Diezelfde tekst staat daarboven ook in het Turks. Onder de foto op het appje heeft de vriend geschreven: ‘Wilders leert Turks.’ Het is daarom dat mijn buurman moet grinniken.
Dan nog een foto. Weer Wilders, maar nu staat op het spandoek dat hij vasthoudt lijsttrekker Tunahan Kuzu van DENK. De PVV-leider is niet de enige die fotoshopt, wil mijn buurman maar zeggen, refererend aan de foto waarop D66-lijsttrekker Alexander Pechtold ineens tussen betogers stond die pleitten voor de invoering van de sharia in Nederland.
Ook om dit terugpakken van Wilders met zijn eigen middelen kan mijn buurman lachen. Maar hij maakt zich ook zorgen. Zelf is hij lid van de PvdA. En dan moet je die partij trouw blijven, vindt hij, het is toch eigenlijk familie. Maar hij hoort om zich heen dat veel wijkgenoten in het multiculturele Laak op DENK gaan stemmen. Hij vindt dat zijn eigen PvdA veel te weinig haar gezicht heeft laten zien in de wijk. Die klacht kan de toekomstige evaluatiecommissie die het zetelverlies van de PvdA gaat onderzoeken alvast noteren als verklaring. Een klacht, overigens, die niet nieuw is.
Een dag later komt de Turkse minister Kaya toch naar Rotterdam, hoewel de Nederlandse regering heeft laten weten dat ze niet welkom is. Ze moet in haar auto blijven zitten, mag het Turkse consulaat niet in. Turkse Nederlanders slaan aan het rellen. De ME moet er aan te pas komen. Wilders is er als de kippen bij om te twitteren dat ‘Nederland nu ziet dat het Turken zijn en geen Nederlanders’. Ik kan mijn buurman niet meer vragen hoe hij dat ervaart, terwijl hij zich dagelijks inzet voor zijn Haagse wijk. Meer dan menige ‘Nederlander’.
Ook Kuzu twittert. Volgens hem is het VVD-leider Mark Rutte die als enige profiteert van de rel rond de komst van de Turkse minister, daarmee suggererend dat Rutte haar de toegang heeft geweigerd om kiezers bij Wilders weg te trekken. Of tolerantie en de vrijheid van meningsuiting een grens bereiken als de ander die tolerantie of vrijheid gebruikt om zelf intolerant te zijn of anderen de mond te snoeren, zoals de Turkse president Recep Erdogan in eigen land – daar zou Kuzu zich eens over moeten uitspreken.
Ondanks de door mijn buurman voorspelde grote aanhang voor Kuzu bij zijn buurtgenoten is DENK niet aanwezig op de avond voor de rellen in Rotterdam, als in het Haagse Vadercentrum een verkiezingsbijeenkomst is georganiseerd. Wel zijn er vertegenwoordigers van zeven andere partijen, allemaal kandidaten die nog niet in de Tweede Kamer zitten, zoals een voormalige diplomaat die op de lijst van D66 staat, een voormalige officier van justitie namens het CDA en een voormalige wethouder en vakbondsman die de PvdA vertegenwoordigt.
Hier geen debatjes tussen de kandidaten, maar vragen van wijkbewoners. Vindt u dat de moskeeën gesloten moeten worden? wil een man van alle kandidaten weten. Ook zonder dat hij Wilders’ naam noemt is het iedereen duidelijk dat hij aan het PVV-voorstel refereert. Het is geen moeilijke vraag voor de kandidaten. Al hun partijen zijn tegen. Makkelijk scoren hier in Laak, waar veel moslims wonen.
Het is CDA-kandidaat Chris van Dam die als enige verder durft te gaan dan een gemakkelijke uitleg over de vrijheid van godsdienst. Hij vindt dat het maatschappelijke vraagstuk dat onder de vraag verscholen ligt, moet worden benoemd. Hoe moeten we als christenen of niet-gelovigen omgaan met de islam, en omgekeerd, moslims met christenen of niet-gelovigen met de vrijheid van godsdienst en de gelijkheid van man en vrouw? Want we hebben democratisch wel een probleem als veel mensen op de PVV stemmen, voegt Van Dam eraan toe. Als hij in de Kamer komt – Van Dam staat als twaalfde op de CDA-lijst – komt hij terug naar Laak om zich in te zetten voor meer onderling begrip. Geen applaus.
Iemand anders klaagt dat hij van zijn werkgever geen ruimte en tijd krijgt om te bidden, terwijl in de Nederlandse grondwet toch staat dat hier vrijheid van godsdienst is. Bij mij aan tafel mompelen twee vrouwen dat ‘wij’ tijdens ons werk toch ook niet de tijd krijgen om te bidden. CDA’er Van Dam belooft de vragensteller na de verkiezingen met diens werkgever te gaan praten. Want dit kan de overheid niet oplossen met een wet, dat moeten werkgevers en werknemers onderling regelen, vindt hij.
Bij een andere vraag is Van Dam wederom de enige die de stok in het hoenderhok durft te gooien. Een man wil weten wie van de zeven kandidaten voor nivelleren is. PvdA, GroenLinks, SP, Partij voor de Dieren en 50Plus geven het door de man gewenste antwoord. Van Dam doet dat niet. Als iemand hier in de wijk een eigen zaak opzet en zich te pletter werkt, dan mag hij van Van Dam ook te pletter verdienen. Het is duidelijk dat het CDA hiermee deze avond weinig stemmen zal trekken.
Mijn buurman vertelt mij over zijn moskee. Daar mag geen politiek worden bedreven. Als iemand daar deze dagen stemmen wil trekken, dan moet hij dat op straat doen, dat is openbare ruimte, maar binnen mag het niet. Hij vraagt zich af of in andere moskeeën dezelfde lijn wordt getrokken. Hij hoort wel eens dat elders wel stemadviezen worden gegeven. Maar hardmaken kan hij dat niet.