Karl Marx, de ideoloog van de internationale arbeidersbeweging, is al zes jaar dood. Tegenover elkaar staan zijn twee dochters. Laura, de oudste, die de meeste afstand heeft genomen tot de beweging van haar beroemde en beruchte vader, wil de briefwisseling tussen de beide ouders publiceren, ook de minder gemakkelijke teksten, over Marx als antisemiet bijvoorbeeld. Eleonora, die Tussy wordt genoemd, wil die publicatie verhinderen.
Tussy is wat we tegenwoordig een hardliner noemen. Ze wil geen zelfbeklag, geen zelfverwijt en al helemaal geen zelfbevlekking. ‘Het helpt ons niet en het geeft alleen de vijand de argumenten in handen. Een vijand wiens kracht het juist is om niet aan zelfanalyse te doen. Wij zijn geen rare mensen met rare levens en rare eisen.’ Einde discussie. Tussy moet straks speechen. Uit het hoofd, als altijd. In 1889 sloot ze die toespraak waarschijnlijk af met een gedicht van Shelley: ‘Rise like lions after slumber/ Ye are many – they are few’ (‘Sta op als leeuwen uit uw sluimer/ Gij zijt met velen, zij met een paar’). De toneelschrijver laat Tussy haar toespraak heel anders afsluiten, met een mop. Met daarna natuurlijk een prekerige uitswinger. Want een Marx is een Marx is een Marx. De zussen zullen elkaar nooit meer terugzien.
The Marx Sisters is een nieuwe toneeltekst van Willem de Wolf, mede gebaseerd op het enkele jaren geleden verschenen boek Liefde en kapitaal van Mary Gabriel over de familie Marx, voorgesteld als een soort tragikomisch vlooiencircus van bohemiens, oplichters, denkers, heksen en intens bevlogen intellectuele vechtjassen. Tussy wordt in dat boek prachtig getypeerd als een vrouw die tegen het eind van de negentiende eeuw ‘tot over haar oren in de havenstaking zat, zwoegend als een Trojaan’.
De toneelschrijver speelt in de voorstelling zelf de levensgezel van Tussy, ene Aveling, een bedrieger. Willem de Wolf doet ook de voice-over, de verteller. Sara De Roo en Natali Broods nemen de sisters voor hun rekening. Er is een soort door de voorstelling zwevende eenheid van tijd, plaats en handeling – dat is de stilgezette tijd, de laatste ontmoeting van Laura en Tussy. Het trio vertelt echter ook allerlei details over het ontstaan van deze toneelavond. En daarin schuiven de ambities (of het gebrek daaraan) van de protagonisten en antagonisten binnen de Marx-geschiedenis enerzijds, en de naar een juiste toon en goeie woordkeus graaiende toneelmakers anderzijds, over en door elkaar heen.
Dat is de manier van toneelmaken waarin de samenwerkende Vlaamse groepen, de Koe en Stan, hier elkaar krachtig de hand schudden. Met als resultaat een labyrint vol verrassingen, gebouwd vanuit een handvol existentiële vragen met een brandende kern, op basis van een intelligent geschreven tekst met sterke dialogen, uitgevoerd door een vijftal slimme toneelmakers, drie op de speelvloer en twee die ervoor hebben gezeten (Matthias de Koning en Damiaan De Schrijver). Het ensemble werd echter pas compleet met twee technici (Bram De Vreese en Pol Geusens) die permanent iedere aanzet tot zoiets als een toneelillusie vakkundig lopen te verkloten. Kortom: een topavond!
The Marx Sisters, t/m 31 oktober in de Brakke Grond in Amsterdam, daarna op tournee
Beeld: Stan & de Koe, The Marx Sisters. Op de voorgrond Natali Broods als Laura, op de achtergrond Sara De Roo als Tussy en Willem de Wolf als Aveling (Sanne Peper).