Door het grote aantal moties van wantrouwen dat tegenwoordig tegen bewindspersonen wordt ingediend, is er sprake van devaluatie. Niemand kijkt er meer van op. Ik denk dat veel Kamerleden ze vooral onhandig vinden, want als er zo’n motie in de lucht hangt, kunnen ze niet naar huis, naar een politieke avond of op werkbezoek. Over een motie van wantrouwen moet direct na het debat worden gestemd.
Ik schrijf dit omdat er vorige week alweer een motie van wantrouwen was. Deze keer aan het adres van de staatssecretaris van Financiën, met in zijn portefeuille het uitbetalen van de kinderopvangtoeslag. De motie haalde het niet. Wat mij betreft had de motie ook niet gehoeven. De staatssecretaris had uit zichzelf moeten opstappen.
Dat is een hard oordeel. Maar het is niet tegen de persoon van de huidige staatssecretaris gericht. Dat is ook de reden dat ik zijn naam noch zijn politieke kleur noem. In dit geval doen die er niet toe. In de zaak van de kinderopvangtoeslag zijn zo veel levens van onschuldige burgers op kafkaiaanse wijze in de vernieling geholpen, dat het had gepast als iemand daarvoor symbolisch het boetekleed had aangetrokken. Als dat ooit nodig was geweest, dan wel in deze zaak.
Dat opstappen had dan dus niet moeten gebeuren na een lang debat en ook niet gedwongen moeten zijn door een motie van wantrouwen. De staatssecretaris had de Tweede Kamer kunnen aanhoren en dan in zijn eerste termijn het verhaal kunnen doen over het kinderopvangtoeslag-debacle, met als conclusie dat hij opstapt. Het was dan sjiek geweest als de Tweede Kamer ook breder en indringender naar zichzelf had gekeken. Want het opstappen van de staatssecretaris zou ook hebben moeten fungeren als een schuldbekentenis namens de Tweede Kamer. Die heeft in het verleden meegewerkt aan een wet die in zichzelf al snoeihard was. De problemen lagen al besloten in die wet zelf.
Door het niet zelf opstappen ontstond juist weer politiek gedoe over de motie. Want waarom stemde de pvda voor die motie? De huidige oppositiepartij leverde in het vorige kabinet immers vijf jaar lang de minister van Sociale Zaken, de huidige partijleider, en de Eindhovense zaak waar het vorige week over ging, speelde in die jaren. Als achtergrond: het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is inhoudelijk verantwoordelijk voor de wet, het ministerie van Financiën voor de uitvoering ervan. Waste de pvda met haar steun voor de motie de eigen handen in onschuld of vond de fractie dat er politiek een gebaar moest worden gemaakt gezien het leed dat zo veel mensen is aangedaan?
Collega-oppositiepartij GroenLinks stemde juist niet voor de SP-motie. GroenLinks vindt dat de Tweede Kamer te veel boter op het hoofd heeft om alleen de huidige staatssecretaris hierop aan te spreken en weg te sturen. Dit verschil in stemgedrag tussen de pvda en GroenLinks is dan weer voer voor speculatie, over de linkse samenwerking, over scorebordpolitiek, over de hypocrisie van de pvda of juist het voorsorteren van GroenLinks op kabinetsdeelname na de volgende verkiezingen.
Bij die volgende verkiezingen, in maart 2021, zullen de vele toeslagen die miljoenen huishoudens krijgen zeker een rol gaan spelen. Het debacle met de kinderopvangtoeslag brengt ook weer in beeld welk een geld er rondgepompt wordt met alle toeslagen. Het laat zien wat dit vraagt van de Belastingdienst die dit moet uitvoeren. Daar is al langer kritiek op. Maar nu zien we dus ook de ellende als er in de uitvoering zaken fout gaan, of dit nu wordt veroorzaakt door een ict-systeem dan wel door de vooringenomenheid van ambtenaren, daartoe aangezet door de politiek, om burgers bij voorbaat als fraudeurs te zien. Een ambtelijke werkgroep is al aan het werk gezet om de toeslagen onder de loep te nemen. Maar politieke partijen moeten hier natuurlijk een eigen standpunt over innemen.
Dat geldt ook voor de manier waarop we als samenleving omgaan met zzp’ers. Het is dramatisch wat we gezinnen aandoen die moeten leven van een schamel zzp-inkomen. Hun dagelijkse zorgen en hun wanhoop kunnen wedijveren met die van de gedupeerde gezinnen die het slachtoffer zijn van de houding van de Belastingdienst bij de kinderopvangtoeslag. Onlangs zag ik de film Sorry We Missed You van Ken Loach. Een beter en indringender politiek pamflet tegen moderne uitbuiting, in dit geval in de wereld van de bezorgservice van postpakketten, is er niet. In de bioscoopzaal was het na afloop doodstil. Je durft geen pakketje meer via internet te bestellen als je eenmaal weet aan welk onrecht je dan meewerkt. Dat moet de politiek aanzetten tot een moderne visie op ons sociale zekerheidsstelsel, want nu verdient het dat predicaat zekerheid niet meer.
In de film werkt de partner van de pakketbezorger in de thuiszorg. Ook daar schort van alles aan. Aan de werktijden, de reistijden tussen de cliënten, de administratieve druk, de eenzaamheid van de cliënten voor wie de thuiszorgwerkers maar beperkt tijd hebben. Nog een onderwerp waar nu al, maar zeker ook bij de volgende verkiezingen indringend en met visie oplossingen voor moeten komen. Nu is het mensonwaardig.
De gedupeerde gezinnen op de tribune in de Tweede Kamer, het gezin uit de film, het zijn slechts twee voorbeelden van machteloosheid, verdriet en moderne armoede in een rijke samenleving. We staan erbij en kijken ernaar. Ga naar die film, zeker voor iedere politicus is het een must. Wegkijken kan niet langer.