De kritische pers wordt in Fahr met de nek aangekeken. Als ze al iets loswrikken uit het gesloten gemoed van de wijnboer, is het steevast een lofzang op Kirch-Leo, de weldoener van het dorp. Heeft hij immers de voetbalvereniging niet gered? Heeft hij de verbouwing van de kerk niet gefinancierd? En is hij niet altijd trouw gebleven aan het nietige Fahr, ondanks zijn innige omgang met de groten der aarde? Nou dan!
Zelf is Dr. Leo Kirch (69) ook niet gecharmeerd van lastposten met een perskaart. In zijn veertigjarige loopbaan heeft hij welgeteld drie interviews afgegeven, alle in 1987. Wanneer hij in de schijnwerpers treedt tijdens liefdadigheidsfeestjes, societyparty’s of de presentatie van de jaarcijfers van zijn KirchGruppe, wimpelt hij alle vragen beslist af. Liever laat hij zich lachend, drinkend of etend met bekende Duitsers fotograferen. Zo houdt der Leo de structuur van zijn imperium en de reikwijdte van zijn tentakels in nevelen gehuld.
Kirch hanteert het rookgordijn niet alleen tegenover de pers, ook in het zakelijke verkeer is hij een meester van de camouflage. Concurrenten, ministeries en financiele experts verkeren in het ongewisse over het aantal bedrijven waarin hij aan de touwtjes trekt. Michael Radtke, mediajournalist en prominent Kirch-watcher: ‘Kirch opereert het liefst onder dekmantel. Dat is zijn klassieke methode van zaken doen.’
KIRCH LEGDE DE eerste steen van zijn imperium in 1953. De vers afgestudeerde bedrijfswetenschapper en wiskundige speculeerde op een explosieve groei van het medium televisie en begon links en rechts filmrechten te kopen, te beginnen met La Strada van Fellini. Tegen de tijd dat de omroepen doorkregen dat het onhaalbaar was om tv- avonden louter te vullen met eigen produkties, had Kirch zijn hand al op het gros der filmblikken liggen.
Als hofleverancier van de Duitse televisie verlegde Kirch zijn jachtterein al snel naar de rechten op Amerikaanse tv-series. Met een koffer in de hand struinde Kirch-Leo over Sunset Boulevard. Hij kocht de schappen leeg bij MGM, Twentieth Century Fox en Paramount, en kwam thuis met series als Bonanza, I love Lucy, Peyton Place en Star Trek.
Met deze gegarandeerde publiekstrekkers in zijn kluis, voelde Kirch zich sterk genoeg om zijn afnemers het mes op de keel te zetten; de Duitse omroepen maakten kennis met de zogenaamde ‘pakket-formule’. De zender die zijn kijkers wilde laten schuddebuiken met Lucille Ball, werd verplicht om ook de minder bekende titels uit Kirchs pakhuis te kopen.
Na verloop van tijd noopte de machtspositie van Kirch ARD en ZDF ertoe zich te bezinnen op hun inkoopbeleid. Men was het beu afhankelijk te zijn van Kirch en ging op zoek naar alternatieven. Uitgerekend op dat moment meldden een aantal nieuwe film- en tv-handelaren zich op de Duitse markt. Spinnend van genoegen deelden ARD- en ZDF- bonzen Kirch mee dat de staatszenders zich breder gingen orienteren. Zijn machtsmonopolie leek gebroken. Maar jaren later sijpelde de waarheid door: via buitenlandse bankiers en Duitse BV’s bleek niemand minder dan Kirch-Leo grootaandeelhouder van zijn eigen concurrenten!
Het ruikt naar bedrog, maar in de wereld van het grote geld heersen andere normen. Daar noemt men de trucs van Dr. Kirch niet onbetrouwbaar maar schlau. Het is sowieso moeilijk om in zakenkringen iemand te vinden die kanttekeningen plaatst bij zijn optreden. Zoals Kirch de inwoners van Fahr inpakt met gulle giften en rondjes in de Kneipe, zo verplicht hij medewerkers en zakenrelaties aan zich met attente hand- en span diensten. Of het nou gaat om kaartjes voor Bayreuth of een arts die discreet het probleem van je dochter oplost - der Leo weet altijd raad.
Dat ondervond ook de Oostenrijkse kanselier Bruno Kreisky. Ongelukkig met Kirchs enorme invloed op de Oostenrijkse staatstelevisie ontbood Kreisky de filmleverancier in Wenen. Kirch luisterde aandachtig naar Kreisky’s bezwaren maar spitste pas echt zijn oren toen de kanselier klaagde dat het een grof schandaal was dat Herbert von Karajan nooit meer in Oostenrijk optrad. Kirch toonde zich een meelevende gesprekspartner; korte tijd later kon gans Oostenrijk via de ORF genieten van Von Karajan, live uit Salzburg. Producent: de KirchGruppe. Van bezwaren tegen Kirchs invloed bij de ORF is sindsdien niets meer vernomen.
OOK MET BONDSKANSELIER Kohl raakte Kirch innig bevriend. Dank zij hem maakte Kirch zijn Grote Sprong Voorwaarts: van filmhandelaar naar mediamagnaat. Het was immers Kohl die de Duitse ether opengooide voor commerciele televisie en hem zo de kans bood zenderbeheerder te worden. Met SAT 1 creeerde Kirch de ideale afnemer van zijn omvangrijke filmbibliotheek (15.000 films en 50.000 uur televisie). Grijsgedraaide series als Lassie werden via de Astra-satelliet opnieuw naar de Duitse huiskamers gestraald. Niets voor niets noemt men SAT 1 in de televisiewereld meesmuilend het Abspielkanal. Maar ondertussen lacht Kirch iedereen uit. Per televisieminuut sluist hij zeshonderd mark van SAT 1 naar zijn KirchGruppe.
Het duo Kohl & Kirch begint elkaar de bal steeds openlijker toe te spelen. Wanneer de bondskanselier een dringende boodschap heeft voor het volk, springen er op de SAT 1-burelen minstens drie journalisten op om de microfoon kritiekloos onder zijn neus te duwen. Een vriendendienst die Kirch in 1987 in herinnering brengt als hij zijn oog laat vallen op het beroemde uitgeversconcern Axel Springer. Met ondersteuning uit Bonn wil Kirch de door Springer gewenste overname door het Burda-concern blokkeren. ‘Als Kirch ergens zijn zinnen op heeft gezet, is hij knalhard in het gebruiken van zijn vriendenkring’, weet RTL-baas Helmut Thoma.
Kohl stelt zijn makker niet teleur. Voorzichtig doch effectief voedt hij de Kirch-campagne, waarin het Burda-kamp wordt afgeschilderd als on-Duits. Burda zou van plan zijn haar meerderheidsbelang in Springer door te verkopen aan de Australische haai Rupert Murdoch, een scenario dat menig Duitser doet huiveren. Door enkele ondoorgrondelijke manoeuvres van de Deutsche Bank, die volgens de pers door Kohl zijn geregisseerd, weet Kirch vervolgens zijn invloed bij Springer uit te breiden ten koste van Burda.
Momenteel heeft Kirch ongeveer 47 procent van de Springer-aandelen in handen. ‘Hoewel Kirch nog steeds geen meerderheidsbelang heeft, kan er bij Springer niets meer buiten hem om gebeuren’, meent Michael Radtke. En zo lijkt Kirch zijn totalitaire greep op de media (krant, tv, film) definitief rond te hebben. Een greep die hij onverbloemd uitspeelt als hij de lezers van Bild- Zeitung (Springer) een prijs belooft als ze hun buren laten afstemmen op een door SAT 1 uitgezonden tenniswedstrijd van Boris Becker.
ANNO 1995 HEEFT Kirch belangen in onder meer Spaanse, Italiaanse, Franse, Zwitserse en Oostenrijkse tv-stations. Tezamen met Silvio Berlusconi exploiteert hij een succesvolle sportzender, maar in diens voetsporen als redder van de natie zal Kirch niet treden. Daarvoor zou hij afscheid moeten nemen van de formule die hem groot maakte: buiten het zicht van pers en concurrentie zijn klauwen zetten in nieuwe firma’s, vennootschappen en BV’s. ‘Berlusconi kun je tegenwoordig ter verantwoording roepen’, vindt Herbert Riehl-Heyse van de Suddeutsche Zeitung. ‘Maar Kirch blijft achter de schermen. Dat maakt hem gevaarlijker dan Berlusconi.’
Gunther Naeher, een afgezwaaide SAT 1- journalist, weet ook waarom Kirch zelf nog nooit op de buis is verschenen. ‘Als mensen hem op tv zien, zouden ze onmiddellijk doorschakelen.’