Boyhood. Een meesterwerk. Ik zag hem afgelopen weekend op een lome zondagmiddag in een druk bezochte voorpremière aan het IJ, en tegen die waardering van de critici valt niets in te brengen.
Linklater, toch al de critic’s darling dankzij zijn drie Before-films (1995-2013), begon twaalf jaar geleden aan een productie waarin de bekende acteurs Patricia Arquette en Ethan Hawke de rollen van Olivia en Mason spelen. Ze zijn van elkaar gescheiden, maar zijn samen verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen, Samantha (Lorelei Linklater) en Mason (Ellar Coltrane). Linklater draaide telkens een paar weken, zodat de ontwikkeling van de jonge acteurs wanneer ze zeven, twaalf, zeventien en begin twintig jaar zijn, gelijk op gaat met die van hun personages. Deze aanpak is uniek in de cinematografie. Het werkt volmaakt, zo’n drie uur lang.
Wat er mis is gegaan tussen Olivia en Mason wordt nooit helemaal duidelijk, behalve dat ze te vroeg getrouwd zijn en op jonge leeftijd voor kleine kinderen moesten zorgen. Dat laatste slaat vooral op Olivia, want Mason vertrekt na de breuk naar Alaska. Wanneer hij na jaren terugkeert, probeert hij een relatie met de kinderen op te bouwen. Dat gaat hem niet makkelijk af. Hij kent hen niet en de kinderen snappen ook niet helemaal waarom hij niet gewoon naar huis komt. Vrij snel wordt duidelijk dat zijn relatie met Olivia voor altijd voorbij is. Zij lijkt te smachten naar een gezin en begint een relatie met een oudere docent op de universiteit waar ze een vervolgstudie doet. Dat pakt tragisch uit: Olivia’s nieuwe echtgenoot is een alcoholist en een controlfreak. In een pijnlijke scène gaat hij los tijdens een gezinsdiner. Hij smijt glazen door de eetkamer terwijl de kinderen verschrikt toekijken. Linklater toont de verschrikkelijke waarheid van een dilemma waarmee Olivia en Mason hun leven lang strijden: het onvermogen van volwassenen om hun eigen falen in het belang van de kinderen te overkomen. Mens zijn en ouder zijn gaan moeilijk samen.
Ook de vader faalt. Mason doet alles om het de kinderen naar hun zin te maken. Maar zijn nieuwe vrouw komt uit een familie van godsdienstfanatici. Op de verjaardag van zijn zoon krijgt die als cadeautjes een geweer, een bijbel en een pak compleet met shirt en stropdas. De jongen die zich later in de film zal ontpoppen als een kunstfotograaf kan weinig anders doen dan ongemakkelijk glimlachen.
De kracht van Boyhood schuilt in zulke momenten: het perspectief is subtiel dat van de jonge Mason. Door zijn ogen krijgen de personages van de hulpeloze ouders vorm. Hun falen is pijnlijk, maar in de tragiek van de verstrijkende tijd ligt grote schoonheid. Terwijl de kinderen letterlijk voor onze ogen opgroeien, ontstaat er een bewustwording van tijd; kijken naar de film krijgt een soort levensecht ritme. Het is alsof je voelt hoe de wereld van de kinderen uitdijt terwijl die van de ouders krimpt. Voor Mason en Olivia wordt het verleden steeds belangrijker, terwijl voor hun kinderen de toekomst wenkt.
Dat maakt het extra mooi wanneer een van deze vier onvergetelijke personages iets essentieels ontdekt over hoe de tijd en het leven werken. En wij, critici en kijkers, delen even intens in deze waarheid. We realiseren ons net als zij hoe sterk dat inzicht op ons eigen leven inwerkt, daar in de bioscoop terwijl de minuten en de jaren voelbaar voorbijgaan.
Te zien vanaf 31 juli
Beeld: Lorelei Linklater, Ellar Coltrane en Ethan Hawke in Boyhood; (Lumiere).