Dankzij Claudia de Breij heb ik eindelijk Antonia gezien, haar keuzefilm als vpro-zomergast. Hoe kan ik die terecht met een Oscar bekroonde film van Marleen Gorris uit 1995 indertijd toch hebben gemist? Misschien omdat hij in een aantal kranten was afgekraakt en omdat de regisseur Antonia als ‘anarchistisch sprookje’ presenteerde. Een sprookje? Het verhaal speelt zich weliswaar af in een geïdealiseerde microkosmos, maar is minder een utopie dan een beeld van gelijkwaardige menselijke verhoudingen gebaseerd op de autonomie van het individu.
De idealen die in de film worden uitgebeeld zijn inmiddels vrijwel allemaal realiseerbaar: vrouwen die zonder van mannen afhankelijk te zijn glorieus door het leven gaan, desgewenst via een spermadonor moeder worden, een door iedereen geaccepteerde lesbische relatie hebben, hoogbegaafde meisjes die de kans krijgen hun talenten te ontplooien, vaders die zorg dragen voor kinderen als de moeder daar geen tijd of aanleg voor heeft, verkrachters (in en buiten de kerk) die straf krijgen, abortus als mogelijkheid voor wie zonder opgaaf van redenen geen kinderen wil, zwakbegaafden die met respect worden bejegend. Al deze dromen zijn gemeengoed geworden, hoe omstreden de nieuwe werkelijkheden in conservatief-religieuze kringen ook nog mogen zijn.
Het enige in het sprookje van Gorris dat nog tot het domein van het magisch realisme behoort, is de spreekwoordelijke ‘pil van Drion’. In Antonia wordt de suggestie gewekt dat de hoofdpersoon, een glansrol van Willeke van Ammelrooy, daarover beschikt. De film begint met de nuchtere mededeling van de vitale, ongeveer negentigjarige Antonia dat haar laatste dag is aangebroken. Ze laat een achterkleindochter haar dierbaren roepen om aan haar sterfbed te verschijnen. Met hen zien we haar tevreden inslapen. Maar hoe is Antonia, meesteres over haar leven, aan het middel gekomen dat haar tot meesteres over haar dood kon maken? Dat laat Gorris in het midden. Met alleen geestkracht kom je er niet. Op haar boerderij beschikte ze misschien over dodelijke planten zoals de in het wild groeiende waterscheerling (cicuta virosa), ook wel ‘dolle kervel’ genoemd. Volgens Wikipedia is 230 gram daarvan genoeg om een paard om te leggen. Voor een mens kan één hapje van de wortel al dodelijk zijn.
Ik zou zo’n zelf gefabriceerd plantenextract nooit durven innemen, om dezelfde reden dat ik liever niet uit het raam of in een ravijn spring: stel je voor dat het mislukt en je met ernstig letsel verder moet leven. Jezelf opknopen of voor de trein werpen – alternatieven die tegenstanders van een euthanasiemiddel aanbevelen – is ook geen optie, al was het maar omdat je andere mensen daarmee een levenslang trauma bezorgt. In Antonia hangt de zachtmoedige filosoof die ‘De kromme vinger’ wordt genoemd zichzelf op: geen prettige aanblik voor zijn ontroostbare vrienden.
Zolang ik me kan herinneren ben ik op zoek naar een betrouwbaar middel om onder handbereik te hebben als ik daar behoefte aan heb. Niet dat ik het zou uitproberen, ik wil helemaal niet dood, maar om mezelf gerust te stellen. De pil van Drion als levenselixer. In verhalen over mensen die via zelfeuthanasie een eind aan hun leven hebben gemaakt, zoals Renate Rubinstein, Annie M.G. Schmidt en haar echtgenoot, Rob van Gennep en vele anderen, gaat het vaak over een goedje dat ze door hun vla hebben geroerd, waarna een pijnloze dood intrad. Maar wat voor goedje dat is, kom je uit hun biografieën niet te weten. In andere publicaties staan wel lijstjes met medicijnen die in combinatie dodelijk zijn en met enige moeite kunnen worden verzameld. Ik ken mensen die ervoor naar verre oorden zoals Zuid-Afrika zijn afgereisd en de benodigde pillen in huis hebben, zonder zeker te weten of ze effectief zijn.
Het nieuws dat de mij tot voor kort onbekende Coöperatie Laatste Wil (clw) een legaal te verkrijgen middel voor zelfeuthanasie beschikbaar heeft, was me dan ook zeer welkom. Omdat het alleen te verkrijgen is door mensen die een half jaar lid zijn van de Coöperatie heb ik me nog dezelfde dag aangemeld, samen met enkele duizenden anderen. Het ledental steeg in een paar dagen van 2323 tot 6800. Op 3 september kreeg ik de bevestiging dat mijn inschrijving is geaccepteerd. Dus als het goed is kan ik begin maart 2018 mijn levenselixer bemachtigen.
En nu maar hopen dat politici van cda en ChristenUnie er geen stokje voor steken. In Het Parool voorspelde deskundige Karin Spaink overigens dat daar weinig kans op is: ‘In het slechtste geval kan het OM proberen de clw en haar leden in hun geheel als criminele organisatie aan te merken, maar aangezien die aanpak zelfs bij notoire motorbendes heeft gefaald lijkt me dat een onwaarschijnlijk traject.’
Niet alleen Antonia’s benijdenswaardige levenswijze, ook haar riante manier van sterven is geen magisch-realistisch spookje meer.