EVEN NA middernacht afgelopen zondag riep Moamar Kadhafi zijn onderdanen op om ‘naar buiten te komen en de verraders Tripoli uit te trappen’. Tezelfdertijd meldde een verslaggeefster van Sky News in een juichende rebellencolonne dat de mensen inderdaad massaal hun huizen uit kwamen. Niet om te vechten voor de tiran, maar om de rebellen te knuffelen. Bij het ter perse gaan van deze krant, dinsdagmiddag, was het ook daarmee afgelopen. De rebellen leken zich misrekend te hebben. Kadhafi was onvindbaar en zijn twee gearresteerde zoons wisten te ontsnappen. De opstandelingen waren zonder zware wapens de stad ingetrokken, waar ze stuitten op Kadhafi’s tankbrigades. Dat leidde tot zware gevechten. Navo-straaljagers - effectief in de woestijn, nutteloos boven stedelijk gebied - konden weinig meer doen dan laag overscheren.
Het zijn ongetwijfeld de laatste oprispingen van een ten dode opgeschreven regime. Maar na bijna vijf maanden bombarderen (veel langer dan verwacht) loopt ook de coalitie van Navo-landen, onder leiding van de Fransen en de Britten, op de laatste benen. De kosten van de Britten en Fransen gezamenlijk zijn al meer dan een half miljard, en hebben geleid tot parlementair protest.
In het zicht van de overwinning kloppen vooral de Fransen zichzelf op de borst. Dat is onterecht. Zonder de Amerikanen, die zich liever volledig afzijdig hadden gehouden, hadden de rebellen Tripoli nooit bereikt. Al na drie maanden moesten ze bijspringen: de Europeanen hadden geen munitie meer en geen intelligence. De snelle opmars van zondag is te danken aan de tijdelijke inzet van een vloot Amerikaanse spionagevliegtuigjes.
Kosovo, Afghanistan en Irak hebben geleerd dat de échte moeilijkheden pas opdoemen als de strijd gestreden is. De kans is groot dat de rebellen, als ze eenmaal de macht in handen hebben, hun woede zullen koelen op de Kadhafi-aanhang. Gezien hun tot nog toe vertoonde amateurisme zit een effectief, op verzoening gericht bestuur er niet in. In een stammensamenleving als de Libische kan het bloedvergieten dan nog jaren doorgaan.
Wat betekent dat voor de betrokkenheid van de Navo? Veiligheidsraad-resolutie 1973 riep op tot het beschermen van burgers ‘met alle noodzakelijke middelen’. De Navo koos ervoor de rebellen een luchtmacht te bieden om de Libische burgers te helpen. Maar wat als de rebellen tot wreedheden overgaan? Dat noopt tot grondtroepen. Een bezettingsmacht (denk aan Irak) wordt expliciet verboden in de VN-resolutie. Een stabilisatiemacht (denk aan Afghanistan) niet. Amerikaanse grondtroepen, zo maakte president Obama maandag opnieuw duidelijk, komen er absoluut niet. En de Frans-Britse coalitie? Wat als hun peperdure bommencampagne leidt tot nieuwe tirannie? Halen Sarkozy en Cameron dan hun schouders op of sturen ze onder grote morele druk (politiek is emotie, vandaag de dag) dan toch maar infanteristen? Het Libische avontuur leek zo overzichtelijk, maar het is pas net begonnen.