Kort gezegd: het lijkt allemaal zo makkelijk te gaan. In de wereld van de romantische komedie en de musical worden conflicten bijna altijd positief opgelost: liefdesverdriet wordt liefdesgeluk; verwijdering wordt samenzijn; mentale wanbalans verdwijnt alsof die er nooit geweest is; en zelfs de dood blijkt niets meer te zijn dan een poort naar nieuw leven.
Dat laatste is ook het geval in Tom Hoopers saaie, tamelijk hysterische filmversie van de Broadway-musical Les Misérables die afgelopen zondagavond met drie Oscars werd bekroond. De laatste scène, waarin ‘blijkt’ dat je in de hemel komt door waarlijk lief te hebben, kenmerkt de adembenemende sentimentaliteit van de hele film. Het werk wordt hierin alleen geëvenaard door Ang Lee’s religieuze sprookje Life of Pi, winnaar van vier Oscars (onder meer voor beste regie), waarin het geloof wordt gereduceerd tot het vermogen van mensen om mee te gaan in fictie.
Misschien biedt de romantische komedie Silver Linings Playbook mogelijkheden voor een meer levensecht verhaal. In de film keert de manisch-depressieve Pat (Bradley Cooper) na behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis terug naar zijn ouderlijk huis, onder meer om zijn huwelijk, dat kapot is gegaan doordat zijn vrouw hem had bedrogen, te redden. Wanneer hij de mysterieuze Tiffany ontmoet – gespeeld door Jennifer Lawrence die de Oscar voor beste actrice kreeg – blijken zijn plannen moeilijker haalbaar dan hij had gedacht. Ook is zijn vader Pat sr. (Robert de Niro) weinig behulpzaam door zijn obsessie voor het gokken op voetbalwedstrijden, waarbij Pat jr. als geluksbrenger fungeert.
Silver Linings Playbook is geen slechte film. De hoofdrollen door Cooper en Lawrence zijn bepalend; beide acteurs dragen de film met energiek spel waarbij ze steun vinden aan een script vol spitse teksten. Maar toch: ondanks het feit dat Silver Linings geslaagd is blijft het de vraag wat dit soort films zegt over de mens en zijn wereld. Ik denk wel dat ze iets moeten zeggen, dat ze niet ‘gewoon’ vermakelijk zouden moeten zijn. Immers, commentaar op mens en wereld was oorspronkelijk eigen aan de romantische komedie, vooral bij Shakespeare die het genre vervolmaakte. Ook in zijn stukken groeit er iets moois en positiefs uit de combinatie van liefde en humor, om niet te spreken van morele lessen over hoe wij ons moeten gedragen als het gaat om relaties met minnaars of minnaressen. En toch belicht Shakespeare tegelijk de duistere kant van een liefde die zo vrolijk lijkt. Uiteindelijk overheerst de corrumperende werking van de romantische liefde, bijvoorbeeld in Twelfth Night waarin de verliefde Orsino in een wanhoopspoging om van het melancholieke gevoel van de liefde af te komen, zegt: ‘If music be the food of love, play on,/ Give me excess of it; that surfeiting,/ The appetite may sicken, and so die.’
Die liefde maakt ziek – misschien kunnen we zo’n duistere visie op de vrolijke liefde vandaag de dag niet meer aan, wat de reden zou kunnen zijn dat de musical en de romantische komedie zo lichtvoetig zijn geworden. Silver Linings, geregisseerd door David O’Russell die eerder het uitstekende Three Kings (1999) en The Fighter (2010) maakte, begint tamelijk serieus met scènes waarin de effecten van de bipolaire stoornis van Pat blijken. Hij is geobsedeerd door zijn huwelijk; hij wordt heen en weer geslingerd tussen hoop en wanhoop. Midden in de nacht gaat hij op zoek naar zijn trouwvideo. Als zijn ouders door het lawaai wakker worden, eindigt dat in een vechtpartij waarbij de politie moet worden ingeschakeld.
Achteraf komen deze scènes, die aanvankelijk cruciaal lijken, tamelijk leeg over. Immers, vanaf het moment dat Pat voor het eerst in contact komt met Tiffany is duidelijk dat deze ontluikende liefde, de vrolijke liefde dus, de vertelling zal overheersen. Wat blijft er dan nog over van het tragische verhaal van een gewelddadige man die manisch-depressief is? De suggestie is dat zo’n complexe geestelijke aandoening kan worden genezen door de romantische liefde. De liefde overwint alles. Een sprookje, zo leert Shakespeare ons.
Te zien vanaf 28 februari