Vorige week vrijdag trad Pedro Passos Coelho opnieuw aan als regeringsleider. Maar alles wijst erop dat de conservatieve premier aanstaande dinsdag al weer zijn biezen mag pakken. Want dan moet de man die Portugal sinds 2011 heeft geleid zijn plannen voor de komende vier jaar uit de doeken doen aan de volksvertegenwoordigers. En de linkse meerderheid in het nieuwe parlement is vastbesloten om hem meteen maar naar huis te sturen.
Toch is Passos Coelho, het troetelkind van de Europese bezuinigingsfundamentalisten, niet verantwoordelijk voor deze bizarre operette. Die twijfelachtige eer komt een partijgenoot van hem toe, de president van de republiek Aníbal Cavaco Silva. Bij de verkiezingen van vorige maand kreeg de partij van premier Passos Coelho flinke klappen. De rechtse coalitie psd-csd verloor 25 zetels en raakte de absolute meerderheid kwijt. Desondanks kreeg Passos Coelho van president Aníbal Cavaco Silva de opdracht om een regering te vormen.
Op het eerste gezicht leek dat best redelijk. De psd-csd was immers met 107 zetels de grootste partij geworden. Bovendien ging bijna iedereen ervan uit dat de kloof tussen de drie partijen in het linkse kamp – samen 122 zetels, zes meer dan de absolute meerderheid van 116 – onoverbrugbaar was. ‘Ik ga geen verbond sluiten met de negatieve meerderheid’, had António Costa van de sociaal-democratische PS op de verkiezingsavond nog gezegd. Hij verwees daarmee naar de twee partijen die kritisch staan tegenover het Europese bezuinigingsmodel, de communistische PC en Bloco de Esquerda (Links Blok). Deze laatste partij voelt zich verwant met Podemos in Spanje en Syriza in Griekenland.
Tot ieders verrassing bereikten de drie linkse partijen twee weken later een regeerakkoord. Voor het eerst gingen de sociaal-democraten in zee met de communisten. Het akkoord, waarbij enkele gevoelige bezuinigingen teruggedraaid worden, was grotendeels de verdienste van Catarina Martins, de jonge, charismatische en vooral pragmatische leider van Bloco de Esquerda.
President Cavaco Silva negeerde echter dit linkse akkoord en gaf partijgenoot Passos Coelho toch de formatieopdracht. In een harde en partijdige tv-toespraak oefende de president zware druk uit op de sociaal-democraten om alsnog een pact met de conservatieven aan te gaan. Hij bereikte het tegenovergestelde. De verontwaardiging over de presidentiële ‘chantage, respectloosheid en beledigingen’ versterkte de eenheid in het linkse kamp. Passos Coelho wordt daarom in zijn tweede termijn de kortst zittende Portugese premier aller tijden.