Ida Lohman heeft de camera in verschillende ruimtes neergezet. De afzonderlijke taferelen zijn niet door gordijntjes maar door een harde montage van elkaar gescheiden. In beeld zie je steeds drie oudere dames. Soms apart in hun eigen huis, soms bij elkaar. Vaak van top tot teen in beeld, een enkele keer zitten ze naast elkaar. Dan doen ze denken aan de drie Dikke Dames van (alweer) de VPRO-kindertelevisie; die zitten ook zo pontificaal beeldvullend voor de camera. Maar de dames in Linnenkast zijn geen typetjes die door acteurs worden gespeeld. Het zijn de tantes van Ida Lohman, met vaste hand door hun nichtje geregisseerd. Als stijve poppetjes zijn ze in het beeld geplaatst, maar als ze gaan praten zijn ze op hun gemak, ontroerend en levensecht.
Lohman is een van de twee winnaars van de Prix de Rome 1994, in de categorie ‘theater en beeldende kunst’. Ze won daarmee een belangrijke prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan jonge Nederlandse kunstenaars, ieder jaar in twee andere kunstdisciplines. ‘Theater en beeldende kunst’ is door de jury dit jaar breed gedefinieerd. Geen decors, kostuums en obligate maquettes op de tentoonstelling in Arti et Amiticiae, waar het werk wordt getoond van de kunstenaars die de eindronde haalden van de Prix. De drie geselecteerde kunstenaars worden in het juryrapport omschreven als ‘performers, die zich verhouden tot de wereld en objecten om zich heen’. Twee van hen tonen in Arti hoe zij een levenloos voorwerp een persoonlijke geschiedenis geven. Het tentoongestelde materiaal is de weerslag van een gebeurtenis die zich in de tijd heeft voltrokken. Een gebeurtenis waarbij het bewuste voorwerp een hoofdrol kreeg toebedeeld, met mensen in de bijrollen.
Bij Yvonne Droge-Wendel gaat het om haar eigen auto, een Renault 16. Vol liefde vertelt ze via haar werk over het oude ding, dat zo veel mankeert dat ze er niet achteloos in rond kan reizen. Ze besluit om de auto mee te nemen naar Rome omdat ze gehoord heeft dat de Paus daar op een bepaalde dag auto’s zegent. Naar aanleiding van de avonturen van haar auto maakte Droge-Wendel glanzende folders met teksten en foto’s in de vorm van wegenkaarten die ieder een deel van het verhaal vertellen. Helaas is in Arti niet de installatie te zien die de kunstenaar in haar werkruimte maakte. Daar was de auto ‘live’ te zien. Bezoekers werden zelfs geacht erin plaats te nemen om van daaruit het werk buiten de auto te bekijken - het atelier als een drive-in.
Bij Ida Lohman is het centrale voorwerp haar eigen linnenkast. In het korte filmpje zie je Lohmans drie tantes haar kast bekijken, betasten, bespreken en beschrijven. Ze staan voor hun eigen linnenkast, laten zien wat erin zit, vertellen wat er aan ‘uitzet’ in hoort te zitten. Kijkend naar het korte filmpje besef je hoe het begrip ‘linnenkast’ aan betekenis heeft verloren binnen een enkele generatie. Het begrip ‘herinnering’ krijgt nadruk doordat de tantes de kast van Lohman aan elkaar beschrijven en elkaars herinnering aan de kast corrigeren. Ze twisten erover of de kast nou met vierkanten of rechthoeken is beschilderd, en wijzen dat later weer aan op de kast. Dat gesprekje rijmt weer met het vrolijke spel van vormen en kleuren dat Lohmans filmpje ook is.
Heel precies heeft ze het beeldkader telkens ‘ingericht’, waarbij de positie van de verschillende kasten de vlakverdeling bepaalt. Ze gebruikt het televisiebeeld als plat (schilder)vlak, en daarmee is haar filmpje niet alleen theater, poppenkast en documentaire maar wel degelijk ook videokunst.
Linnenkastherinnering
Nog te zien t/m 20 november in Arti et Amiticiae, Rokin 112, tel. 020-6232092.
Het is geen videokunst, eerder poppenkast, zegt beeldend kunstenaar Ida Lohman over haar eigen videofilmpje Linnenkast. Er zijn in het filmpje geen camerabewegingen of beeldmanipulaties te bespeuren. Het uitgangspunt is een eenvoudig statisch kader, een raam waarvoor zich van alles afspeelt. Zoiets als het VPRO-kinderprogramma Achterwerk in de kast, waar een camera letterlijk voor een poppenkast is gezet, met rode gordijntjes die open gaan als een nieuwe persoontje zich in het beeld heeft genesteld.
www.groene.nl/1994/46