Een veelzeggend feit na de Amerikaanse droneaanval van vorige week die de Iraanse generaal Qassem Soleimani doodde: de Verenigde Staten stuurden direct drieduizend militairen naar allerlei locaties in het Midden-Oosten. Niet om nieuwe posities in te nemen, maar om de Amerikaanse militairen te beschermen die er al zijn. De VS zijn weliswaar veel machtiger dan Iran, maar de wraakobjecten voor Teheran lopen bij duizenden in de buurt. Dit jaar zullen meer Amerikanen en Iraniërs elkaar doden. De vraag is slechts hoe en wanneer.
Met deze aanval betreden de VS nieuw terrein. Onder president Obama begonnen de VS met droneaanvallen vijanden in allerlei landen in het Midden-Oosten en Afrika te liquideren. Dat leverde in kleine kring een debat op over de wettelijkheid en de onvoorziene gevolgen hiervan. Dat waren belangrijke vragen, maar in ieder geval waren de doelwitten strijders die de VS de oorlog hadden verklaard. Het liquideren van een hoge functionaris van een land waar de VS niet mee in oorlog zijn, in een derde land dat daar niets van wist, is weer een sprong verder. En Trump kondigde alweer een volgende sprong aan met het vernietigen van Irans culturele erfgoed – een oorlogsmisdaad.
Trump en zijn minister Pompeo beweerden dat de aanval een ‘directe dreiging’ wegnam, en dat Amerikanen in het Midden-Oosten nu ‘veel veiliger’ zijn. Het eerste is een juridische bewering, bedoeld om buiten het parlement om te kunnen handelen, het tweede wordt door de Amerikaanse respons weerlegd. In plaats daarvan past de liquidatie in een patroon dat begon in mei 2018, toen Trump de overeenkomst tussen zijn voorganger Obama en Iran ‘de slechtste deal uit de geschiedenis’ noemde, de VS eruit terugtrok en Iran pijnlijke economische sancties oplegde. Een jaar lang probeerde Iran diplomatieke steun te krijgen tegen de VS en economische concessies van andere landen, met name in Europa. Toen dat weinig opleverde, begon Iran afgelopen jaar scheepsverkeer in de Perzische Golf aan te vallen, schoot het een Amerikaanse drone neer (wat al bijna tot oorlog leidde), trof het met raketten een belangrijke olie-installatie in Saoedi-Arabië en zette het gelieerde sjiitische milities in Irak aan tot aanvallen op Amerikaanse doelen. Daarbij was de Amerikaanse ambassade in Bagdad, rond Nieuwjaar.
Dat was mogelijk een poging om Trump zijn eigen ambassade-trauma aan te smeren. Dat Amerikaanse trauma bestaat sinds 1979, toen tijdens de Iraanse Revolutie tientallen Amerikanen ruim een jaar werden gegijzeld in de Amerikaanse ambassade in Teheran. Het kostte Carter zijn herverkiezing en leverde dertig jaar later Hillary Clinton buitensporig veel kritiek op toen tijdens haar ministerschap het consulaat in Benghazi werd overvallen. Maar als dit het doel was, heeft het verdomd slecht gewerkt. Trump heeft (voorlopig) punten gescoord bij zijn achterban, terwijl Iran moet kiezen tussen slikken of wreken. Het zal het laatste worden.
Trump en Pompeo hebben ontegenzeggelijk gelijk dat zij Soleimani verantwoordelijk hielden voor het trainen van anti-Amerikaanse milities in Irak en hun aanvallen op Amerikaanse soldaten. Maar het is absurd om te denken dat die campagne van hem afhankelijk was, en een andere koers zal nemen zonder hem. Soleimani was een van de machtigste mannen van het Midden-Oosten en een cultfiguur bij sjiieten in de hele regio, maar hij was ook deel van een elite die Iran beschouwt als een onterecht geïsoleerd en misbruikt land, dat zichzelf moet verdedigen door in het hele Midden-Oosten dreigingen en kosten op te bouwen voor zijn vijanden. Dat mogen we onterecht vinden – want Iran is een naar en gevaarlijk land – maar dat verandert die realiteit niet. Alleen in Star Wars is het heelal netjes verdeeld in licht en donker en weet iedereen bij de dark side dat hij aan de foute kant zit.
Dus nu verder op weg naar een oorlog die niemand wil. De VS zullen meer soldaten sturen, Iran zal deze nog meer willen binden aan gevechten ver van Iran zelf. Dit is moeilijk te slikken, maar vanuit strategische logica wel te begrijpen. Helaas lijken bij haviken in Washington oude waanbeelden te herleven die voorspellen dat dit gaat eindigen met Iraniërs die hun eigen regering omverwerpen of dansend de Amerikanen binnenhalen die dat komen doen. Het wordt een gevaarlijk jaar.