Tegenlicht is de enige rubriek op de vaderlandse televisie die systematisch en diepgaand aandacht aan het buitenland besteedt. Lof daarom voor de vpro die naast Import (aankoop) ook nog een zelfgemaakt Afrika-project biedt. ‘Vier verhalen waarin Afrika en Europa elkaar tegenkomen’ luidt de noemer van dit Holland Doc-blok waarin achtereenvolgens Niger, Kenia, Namibië en Zambia aan bod komen. In uiteenlopende verhalen en stijlen, want het betreft auteursdocumentaires in het eigen handschrift van de maker.
Te zien waren al Photo Souvenir van Paul Cohen en Martijn van Haalen en Mijn zwarte moeder van Fred van Dijk. Photo Souvenir gaat over fotograaf Philippe Koudjina uit Niger. Kreupel en slechtziend is hij aan de bedelstaf, maar de foto’s van een feestende jonge middenklasse na de onafhankelijkheid overstijgen verre het niveau van partykiekjes. Indrukwekkend als portret van een man zonder zelfbeklag. Spannend door de pogingen van een Franse journalist om het werk onder de aandacht te brengen van collectioneurs waardoor schoenendoosfoto’s plots in Europa veel geld zouden gaan opbrengen. Het contrast tussen bedelen in Niamey en verzamelen in Monaco en Parijs is zowel pijnlijk als lachwekkend. In Mijn zwarte moeder van Fred van Dijk leren we via Afrika-correspondent Koert Lindijer het Samburu-volk kennen. De titel is niet symbolisch: Lindijer heeft naast een gezin in Nairobi gekozen voor familie bij dat herdersvolk. Een deel van het jaar woont hij bij zijn Samburu-broer in een snel uitdrogend gebied dat de druk van de kudden niet meer aankan. Een liefdevolle antropologie en schets van een ecologische tragedie.
Nog te zien zijn Mijn kaart van Afrika ligt in Europa en The West-Lusaka Man. Mijn kaart is van good old Hans Keller – de titel een Bismarck-citaat. De kanselier organiseerde de Conferentie van Berlijn (1884), waar met passer en liniaal een continent in mootjes werd gehakt. Duitsland zelf eigende zich Zuidwest-Afrika toe en daarop zoomt Keller in. Zijn sonore stem, de rustige opbouw, de fascinerende geluidsband doen soms verlangen naar de bloeitijd van de Blokker- en Keller-school. Maar dat doet te weinig recht aan de Nachwuchs. Namibië staat vol Duitse monumenten, waaronder een ruiterstandbeeld in Windhoek voor duizend gevallen koloniale soldaten. Nergens een gedenkteken voor de honderdduizend vermoorde Afrikanen, onder wie het uitgeroeide Herrero-volk. De ruiter pronkt op de schuldige grond van een voormalig concentratiekamp. En blijft daar als pijnlijk bijverschijnsel van de bij de onafhankelijkheid gekozen verzoeningspolitiek.
Walter Stokman vertelt in The West-Lusaka Man het gruwelverhaal van de in Zambia wegens moord ter dood veroordeelde Roel Goosen en de pogingen van diens ouders hem vrij te krijgen. Van proces en bewijsvoering blijkt niets te deugen, maar in de zoektocht naar waarheid belanden filmer en kijker regelmatig op het verkeerde been. Heeft hij het gedaan? Is hij het slachtoffer van rassenjustitie? Komt hij vrij? Mag hij zijn straf in Nederland uitzitten? De ontknoping is verbluffend en levert nieuwe vragen op die niet beantwoord worden. Maar kijk zelf.
Mijn kaart van Afrika ligt in Europa, donderdag 5 april, 22.50 uur, Nederland 2. The West-Lusaka Man, donderdag 12 april, 22.50 uur, Nederland 2. Photo Souvenir is niet te zien op de site van Holland Doc