Als de anchor van een gloednieuw praatprogramma zich in zijn voorlaatste uitzending tot DWDD, Op1 en Jinek richt met de vraag of ze aan hun tafels deze week nog een plekje voor hem vrij hebben om zijn tegenvallende kijkcijfers op te krikken, dan staat er echt iets op het spel. En kan De Groene niet achterblijven in het oproepen van de lezers om massaal aanstaande zondagavond af te stemmen op de laatste (?) Promenade (van de actualiteit), Nederland 3, 21.10 uur. Misschien springt de score dan niet helemaal van 288.000 naar de beoogde miljoen, maar een paar honderdduizend meer moeten we toch kunnen halen. En dan krijgt het programma zijn vurig gewenste tweede seizoen. ‘Het allerbelangrijkste is’, zo sloot de talkshowhost af, ‘blijf dicht bij jezelf. Cut. Mijn naam is Diederik Ebbinge.’

Nou, dan weet je het wel: dat schoolhoofd in De luizenmoeder; die huisvriend van Thomas Acda in Jeuk. Lachen man. Lachen om en uit ongemak. Want welke presentator vernedert zich zo publiekelijk middels die smeekbede aan de grootmeesters (m/v) in zijn eigen stiel? (Hoewel ik sommige BN'ers wel een moord zie doen om aan genoemde tafels te mogen verschijnen.) Welke presentator sluit af met dat gruwelijke tegeltjescliché van ‘bij jezelf blijven’? (Hoewel, zelfs op Radio 4, voorheen een heerlijk onmodieuze zender die louter in de wereld was om te doen wat hij moet doen: goede muziek draaien – zelfs daar vliegen de platitudes, debiele spelletjes, confidenties, ongein, levenswijsheden, wezenloze dialogen en adviezen als ‘maak er wat van’ je om de oren.) Welke presentator laat met ‘cut’ even zien dat hij bepaald niet van de straat maar van de film- en tv-wereld is? (Hoewel: Tom Egbers meent dat het indruk maakt als hij in zijn serie over Ierland herhaald de ukelele bespeelt – plaatsvervangend schaamrood is zijn deel.) En het afsluiten met je eigen naam is bepaald ook schaamteloos. Maar ja, ik moet er dus echt om lachen. Omdat het rake televisie over televisie is. Over de formules ervan. Over ijdelheid, domheid, opportunisme, haat en nijd, ellebogen, jaloezie, clichés.

Bovendien is ‘Ebbinge’ nooit letterlijk zijn laatste woord. Het is het laatste woord tegen de kijker in zijn rol als presentator/spreekstalmeester van een meta-talkshow. En daarom met gladde warmte en vriendelijkheid gebracht. Daarna volgt altijd nog een achter-de-coulissen-scène. Waarin alle frustraties en woede over wat er tijdens de uitzending volgens, voor en met hem misging worden uitgeleefd. Neem die voorlaatste uitzending. Stralend van trots kondigt hij bij de opening aan dat de aflevering zal culmineren in een nieuwigheid: de mystery guest. Wauw! Na twintig minuten is het dan eindelijk zover. Eerst legt hij omstandig uit hoe het raden van die gast in zijn werk zal gaan. Dan mogen zijn vaste medepresentatoren – Eva Crutzen, Ton Kas, Henry van Loon – hun vragen stellen. Eerst Eva. Die heeft het niet meer van opwinding en spanning, zoals ze bij alles ‘leuk’ en ‘fijn’ en ‘ja graag’ zegt – of ze nou, bij wijze van spreken, beelden van een baby-aapje of van een executie voorgezet krijgt. Ze aarzelt zichtbaar in gespannen mimiek en gestiek en komt dan eindelijk met haar eerste rake vraag: ‘Bent u een BN'er?’ Sorry hoor, maar ik ben weerloos. Het is zó dom en raak en vooral zo goed gedaan (van Ebbinge, Kas en Van Loon wist ik hoe sterk ze zijn, Crutzen kende ik niet – een openbaring). Het verrassende antwoord, met vervormde stem: ‘Ja’. Dan is Van Loon aan de beurt. ‘Bent u Peter R. de Vries?’ De versierde kartonnen doos die al die tijd in de studio heeft gestaan begint te kraken en De Vries of een lookalike worstelt zich eruit en beent zwijgend weg. Er valt een lange, ongemakkelijke stilte. Ebbinge de gloeiende pest in. Hoe Van Loon dat kon raden? ‘Ik zag hem op de parkeerplaats. Hij zei dat hij mystery guest was.’ Flauw? Nou, niet een beetje flauw: ongelofelijk flauw. Zoals ongelofelijk veel in Promenade flauw is, maar vaak tegelijk akelig raak (De Vries is nergens weg te branden, net als talloze BN'ers, en als hij het echt zelf was, dan vind ik dat wel weer leuk van hem, zeker omdat Diederik Henry verwijt dat De Vries hem 12.000 euro heeft gekost), en perfect gedaan. De acteurs zijn karikaturen van zichzelf, maar vooral karikaturen van al te bekende tv-personages, trends, formats.

Alleen al de leader is afschuwelijk in de roos en van dik hout: aanslag op de Twin Towers naast een foto van een grijnzende Maarten van der Weijden in wetsuit; IS-gevangenen naast de koninklijke familie bij de paus; de brandende Nôtre Dame naast een uitzinnige Michael van Gerwen (darter, dit voor de leek). Het is commentaar op de onverdraaglijke combinatie van zwaarte en lichtheid aan talkshowtafels (trouwens, Promenade is origineel en heeft tafel noch bank – de gasten staan verspreid, elk op een zichtbaar aangegeven eigen cirkel in de studio, wat het allemaal nog houteriger en pijnlijker maakt). Het is ook commentaar op het feit dat werkelijk iedereen in zulke studio’s over alles zijn of haar irrelevante mening mag, soms moet geven. De sterrenchef over criminaliteit; de muzikante over het coronavirus.

Zoals in de uitzending van 5 januari. De gasten mogen eerst vertellen wat hun op de televisie is opgevallen, want het is ook letterlijk televisie over televisie. ‘Er was weinig televisie’, meent de gespreksleider zelf. Een doordenkertje. De eerste uitzending van Jinek bij RTL 4 komt voorbij: 1.7 miljoen kijkers. De panelleden zijn diep onder de indruk. Van Loon: daar hebben wij tien uitzendingen voor nodig. Au! Ebbinge is stikjaloers, suggereert dat het erg langdradig was, dat hij snakte naar een reclameblokje, dat Angela de Jong sluw was uitgenodigd om haar verder monddood te maken, dat het wel erg de Jinek-show werd. Maar zijn team vindt Jinek geweldig, waardoor kort na begin het chagrijn van de gastheer al ongekende diepten bereikt. Goed, waar had Ton dan naar gekeken? Beetje darten, schansspringen en wat hij uiteraard goed gevolgd heeft: de aanslag op de Iraanse generaal. ‘Doodeng allemaal, hè’, zegt de gespreksleider. ‘Dat is het zeker’, en Kas maakt duidelijk hoe hoog en glad zo een schans is. ‘Ik bedoelde die generaal.’ Ook eng, bevestigt Kas: ‘De kans op escalatie is levensgroot; dat wordt er niet gezelliger op.’ Crutzen: ‘Ik ben vooral bang voor de stabiliteit in de regio; de regio was al niet zo stabiel en ik denk dat die dingen niet gaan bijdragen aan de stabiliteit.’ ‘In de regio?’ vraagt Ebbinge. ‘In de regio, ja.’ Volgt een verhandeling over welke gruwelen ons allemaal te wachten staan, dat oorlogen tegenwoordig een soort computerspelletjes zijn en dat je er toch niet aan moet denken dat Trump om herkozen te worden op de rode atoomknop drukt. Enfin, het is borreltafel en kleedkamer en ‘bij de kapper’ tegelijk. En, toegegeven, soms hoor ik mezelf krant en weekblad napraten, maar ik zou het toch niet in mijn hoofd halen dat op de televisie te doen. In Promenade gebeurt het doorlopend, zonder gêne, met ponteneur.

Nemen ze ook stelling in het binnenlands debat? En of. Zie die voorlaatste aflevering. We zien een blog van Jan Smit die met twintig buurmannen en -vrouwen in acht uur met bloed, zweet en tranen een boomhut heeft gemaakt voor de buurtkinderen. Hij laat zelfs een schram op zijn voorhoofd zien. (Let wel: dit zijn dus echt J. Smit, een schram en een boomhut.) Heeft de gemeente Edam-Volendam, waar hij zo trots op is, het bestaan, toen de kinderen naar school waren, de hut weg te halen. Ebbinge heeft het niet meer van ontzetting: zijn haren staan recht overeind. Crutzen houdt een emotioneel betoog over hoe moeilijk Smit het al heeft met zijn burn-out rond het Songfestival en ze vraagt wat voor mensen dat zijn die zoiets doen. Krijgen we prompt foto’s van verantwoordelijke autoriteiten met Volendammer namen. Deze mensen deugen duidelijk niet, hebben geheid geen kinderen. ‘Het lijkt gvd wel of we tegenwoordig door gemeentes worden geregeerd’, zegt Ebbinge. ‘En door rechters’, voegt Kas toe. ‘Activistische rechters, D66, die zetten alles naar hun hand, dikastocratie.’ Ebbinge: ‘En dan wel honderdduizend miljard tegen het klimaat uitgeven.’ Kas: ‘Maar dat is Brussel. Daar hebben we al jaren niks meer in de melk te brokkelen. Die bepalen alles voor ons. Met Jesse Klaver.’ Enzovoort enzovoort. Kan zo, in alle lachwekkend- en vunzigheid in de zendtijd van Baudet. Gratis en voor niks reclame op kosten van de walgelijke NPO. Algemene conclusie: je mag tegenwoordig niks meer. Niet eens flirten (Kas).

Van Kooten en De Bie werden vaak ingezet om het verschil tussen ‘leuk zijn’ en ‘leuk doen’ te illustreren. In Promenade dóen ze continu leuk, maar het mooie is dat ze daarmee regelmatig leuk zíjn. Want ja, ze zijn elk van grote klasse. En dan gaat u zondag kijken en dan zegt u na afloop: ‘Die tv-tips van De Groene hoef ik dus nooit meer.’ Want weinig scheidt de geesten zo als de vraag of iets geestig is.

Promenade, VPRO, zondag 9 februari, NPO 3, 21.10 uur, laatste uitzending
Eerdere afleveringen op https://www.uitzendinggemist.net/aflevering/504087/Promenade.html