‘Ik word zo geil van dit artikel’, jubelt de zwaar christelijke hoofdaanklager Deltan Dallagnol in zijn besloten chatgroep. ‘Ik ga de collega die dit voor me heeft opgegraven enorm zoenen.’ Het is drie dagen voordat Dallagnol de historische aanklacht presenteert waarmee de linkse ex-president Lula da Silva in april vorig jaar gevangen zou worden gezet. Daarmee viel Lula uit de race om het presidentschap. Tot dat moment had de linkse Lula drie keer zo veel stemmen in de peilingen als de extreem-rechtse legerkapitein Jair Bolsonaro, die uiteindelijk de verkiezingen won.
De aanklacht van Dallagnol tegen Lula luidde: corruptie en witwassen. Lula zou aan de kust van São Paulo een zomerappartement van driehonderdduizend euro ‘cadeau’ hebben gekregen van een bouwondernemer. De flat zou een ‘smeergeldbetaling’ zijn, omdat hij het bedrijf aan twee lucratieve bouwcontracten met het staatsoliebedrijf Petrobras zou hebben geholpen.
Onder critici bestond altijd al twijfel over de hardheid van de bewijzen. Zo stond het appartement niet op naam van Lula maar op die van het bouwbedrijf. Bovendien stond het leeg. Lula en zijn vrouw hadden er, behalve één bezichtiging, nooit een stap binnen gezet. Ingewikkelder nog lag het met het ‘bewijs’ dat Lula het bouwbedrijf de contracten bezorgd had. Toen het schandaal plaatsvond was Lula al jaren geen president meer. Het enige ‘harde’ bewijsstuk dat Dallagnol en zijn team aan de aanklacht hechtten was een oud artikel uit de conservatieve krant O Globo.
Nu, bijna drie jaar na het indienen van zijn aanklacht, blijkt dat ook Dallagnol destijds aan zijn aanklacht twijfelde. ‘Ik maak me zorgen’, schreef hij in de chatgroep van medeaanklagers. ‘Ze zullen zeggen dat we onze beschuldiging op krantenartikelen baseren. We moeten solide antwoorden op de punt van onze tong hebben.’
De chats maken deel uit van duizenden gehackte telefoonberichten en documenten die de Braziliaanse versie van de Amerikaanse online krant The Intercept door een anonieme bron kreeg toegespeeld. De krant is opgericht door Glenn Greenwald, de journalist die eerder de berichten naar buiten bracht over de documenten die NSA-medewerker Edward Snowden hackte. Deze keer gaat het om nog een veel groter archief. De onthullingen doen Brazilië op zijn grondvesten schudden en veranderen voor altijd de kijk op de recente geschiedenis.
Tot voor kort werd algemeen aangenomen dat de aanklacht van Dallagnol en de latere veroordeling van Lula weliswaar dun onderbouwd, maar in elk geval ‘onpartijdig’ waren. Rechter Sérgio Moro, die Lula in een razendsnel proces veroordeelde, was de held van Wasstraat, de grootste operatie tegen corruptie in Brazilië ooit. Rechter Moro veroordeelde tientallen politici, ondernemers en stromannen tot jarenlange gevangenisstraffen. Aanklager Dallagnol en zijn Wasstraat-groep klaagden meer dan de helft van alle parlementsleden aan wegens corruptie. Zouden zulke onkreukbare wetsdienaren politieke motieven kunnen hebben om Lula onterecht gevangen te zetten, zoals de harde Lula-kern steeds beweerde? Ondenkbaar, toch?
De eerste twijfel kwam toen Moro in december maar al te gretig de uitnodiging van Bolsonaro accepteerde om zijn nieuwe ‘superminister’ van Justitie te worden. Was Moro dan toch niet zo ‘apolitiek’ en ‘moreel gedreven’ als hij zich tot dan toe had voorgedaan? Alleen al de eerste artikelen die Intercept begin deze week publiceerde, nemen alle twijfel weg. Er is geen andere interpretatie mogelijk dan dat Moro en Dallagnol en de hele rest van Wasstraat er bewust op uit zijn geweest om Lula vóór de verkiezingen gevangen te zetten en hem en zijn Arbeiderspartij uit te schakelen. De twee artikelen lezen als een jongensboek. Hoe de zogenaamd ‘onafhankelijke’ rechter Moro de aanklager stuurt en kapittelt over zijn te volgen strategie tegen Lula. Rechter Moro die via de chat aandringt op ‘snel een nieuwe operatie’, en zelfs getuigen aandraagt voor Dallagnol.
Rechter Moro ook die Dallagnol troost als hij zichzelf voor gek heeft gezet. De powerpointpresentatie die Dallagnol gaf op de dag van zijn aanklacht tegen Lula werkte het hele land op de lachspieren. In het midden had de jonge aanklager een grote blauwe ballon getekend met LULA erin geschreven. Daaromheen cirkelden veertien kleinere ballonnetjes. In die kleine ballonnetjes stonden de meest onsamenhangende zaken als ‘expressiviteit’, ‘Lula’s reactie’ en ‘zwendelcratie’. Al de ballonnetjes wezen met dikke vette pijlen naar de grote Lula-ballon.
‘Mijn aanklacht was natuurlijk gebaseerd op een hoop indirecte bewijzen’, jammerde de aanklager de volgende dag op de chat tegen Moro. ‘De mensen begrepen niet dat (die powerpoint) nodig was om de ex-president als de leider van de corruptie neer te zetten.’ Inderdaad, begrijpen we nu. Omdat er geen echt bewijs was. Maar Moro beurt zijn volgeling op. ‘De kritiek op je presentatie was buiten proportie’, chat hij terug. ‘Houd stand.’ Minder dan een jaar later veroordeelt Moro ex-president Lula tot meer dan negen jaar gevangenisstraf.
Hoe de politieke sfeer was in het ‘onafhankelijke’ Wasstraat-team blijkt uit het tweede artikel van Intercept. ‘Maffiosi!!!!!!!!!!!!!!’, schrijft een van de aanklagers uit het team van Dallagnol als het bericht komt dat het Hooggerechtshof een interview toestaat van de grootste krant van het land met Lula in de gevangenis. Het is daags voor de verkiezingen. Volgens Intercept breekt er paniek uit, en verandert de groepschat in een ‘war room’. Berichten vliegen heen en weer over de vraag hoe het interview voorkomen kan worden. ‘What a joke’, schrijft een ander. ‘Walgelijk!!!’ ‘Ik ben verschrikkelijk bang dat de Arbeiderspartij toch nog terugkomt’, schrijft een vertrouwenspersoon ook aan Dallagnol. ‘Ik bid de hele dag dat een wonder van God ons zal redden’. ‘Bidden inderdaad’, adviseert Dallagnol. ‘We hebben dat nodig als land.’ Aan het eind van de dag geschiedt het ‘wonder’ echt. Een kleine rechtse partij krijgt het voor elkaar dat het Hooggerechtshof het interview met Lula alsnog verbiedt. ‘LOL’, schrijft Dallagnol.
Hoe deze zaak verder gaat is nog onduidelijk. Feit is dat belangrijke rechtse stemmen die Moro altijd verdedigd en Lula verwenst hebben nu zeggen: ‘Het masker is gevallen.’
