De transformaties die het Maarten Altena Ensemble in de loop der jaren heeft ondergaan, vloeien direct voort uit de veranderende artistieke opvattingen van Altena zelf. Ooit begonnen als een improvisator in hart en nieren raakte hij geïnteresseerd in het proces van compositie. Uitgecomponeerde delen slopen zijn stukken in en werden steeds dominanter. Improvisatie werd in zijn ogen steeds nietszeggender. De musici in het ensemble kregen dus minder vrijheid om hun eigen gang te gaan en voor sommigen was dat jaren geleden al reden om op te stappen. Dat proces heeft zich doorgezet, met nu als resultaat een vrijwel verse ploeg muzikanten.
Dat Maarten Altena in zijn muziek de touwtjes strakker in handen wil houden door de noten grotendeels uit te schrijven, betekent niet dat hij niet open staat voor de ideeën van andere musici. Zo staan op deze cd vier stukken van componisten van binnen en buiten het ensemble. Martijn Padding schreef een volledig uitgecomponeerd werk: ‘Ballad’. Het bestaat uit een mooie melodie die almaar herhaald wordt terwijl geleidelijk aan verdichting, verlenging en verbrokkeling optreden. Het is een zwoele, luie melodie met een zware mineurinslag. De volle klank van de blazers, de wahwah-stem en de vibrerende surfgitaar contrasteren met een scherpe vioollijn en glashelder slagwerk.
In ‘Leisure’ van Alison Cameron staat de gitaar tegenover het ensemble. De gitaar rijgt een reeks losse nootjes, geïsoleerd als druppels water, aan elkaar. De andere instrumenten zetten daar akkoorden onder. Het zijn pijlers die steeds meer beginnen te wankelen naarmate de gitaar en het ensemble harmonisch uit elkaar drijven. Een langzame trieste muziek is het resultaat. Precies het tegenovergestelde van de bewerking van ‘Cinéma’ van Eric Satie door Cor Fuhler. Deze circusmuziek - ooit gemaakt bij een film van René Clair - vliegt haast over de kop van uitbundigheid. De kern is een deun die je, als je hem een keer gehoord hebt, je hele leven niet meer vergeet. Dit refrein wordt afgewisseld met lichtvoetige tussenstukjes, die door Fuhler inventief zijn geïnstrumenteerd.
‘En/of’ van Alison Isadora is een zogenaamd schakelprocédé waarbij de instrumenten elkaar aan en uit zetten via cues. Dat klinkt als een vraag- en antwoordspel waarbij hoge, heldere tonen tegenover lage omfloerste klanken staan. Over dat trage, aftastende samenspel beweegt een pruttelende blazer als iemand die onverstaanbaar in zichzelf zit te mompelen.
De overeenkomst tussen deze stukken en de muziek van Altena zelf is de voorliefde voor een simpel uitgangspunt. Het contrast tussen kort en lang of hoog en laag kan genoeg zijn om een interessant stuk mee te maken, zoals Altena in ‘ABCDE’ demonstreert. Of neem bijvoorbeeld ‘Trappel’, dat sterk doet denken aan de tune die hij schreef voor Kunstkanaal. Een eigenwijze toonladderfiguur begint steeds van onderaf aan opnieuw. Dit strakke en puntig geïnstrumenteerde motief laat nauwkeurig begrensde plekken voor improvisatie en kapt deze even onverbiddelijk weer af. Kortom, ook al loopt deze cd achter de feiten aan, de houdbaarheidsdatum is nog niet verlopen.

  • Hoofdmoot tijdens November Music is De staat van Louis Andriessen. Zes componisten schreven een commentaar op dit monument in de Nederlandse muziek. Verder muziek van Luc Ferrari, Frederic Rzewski, Helmut Oehring en vele anderen. Het festival vindt in Den Bosch en omstreken plaats van 19 t/m 28 november. Informatie: 073-6122000