Barcelona – Debatten over taal zijn een ‘aanslag op de vooruitgang’. Dat vindt Mariano Rajoy tenminste, de Spaanse premier die op de kop af één taal beheerst. Waarom vindt hij taaldebatten onzinnig? Het moment waarop Rajoy zijn uitspraak deed, zegt daar veel over: vorige week kondigde Madrid aan een eind te zullen maken aan het onderwijsmodel in Catalonië dat bepaalt dat het Catalaans de voertaal is op de scholen in de regio. Dat legt een bom onder een systeem dat sinds 1983 van kracht is en dat brede steun geniet onder de bevolking.

Het idee van Rajoy is om ouders te laten kiezen of hun kind onderwijs krijgt in het Spaans of Catalaans. Dat klinkt sympathiek. Maar in de praktijk betekent dat een scheiding van de leerlingen naar herkomst. En op termijn zal het waarschijnlijk de doodsteek betekenen voor de Catalaanse taal, gezien de overheersing van het Spaans in bijvoorbeeld de media, op de werkvloer en in de rechtspraak. Nu beheersen scholieren in Catalonië aan het eind van hun opleiding beide talen. Ze scoren niet slechter in Spaans dan hun leeftijdgenoten elders.

De reacties op het plan lieten weer eens zien hoezeer Spanje en Catalonië twee verschillende werelden zijn. Rajoy kreeg vrijwel unaniem lof uit Spanje en een lawine van kritiek uit Catalonië, lang niet alleen van voorstanders van onafhankelijkheid. ‘Rajoy creëert een kunstmatig taalconflict en pleegt een aanslag op de school als sociaal bindmiddel’, was de algemene teneur. Vorig schooljaar gaven 113 Catalaanse gezinnen zich op voor een speciale regeling voor onderwijs in het Spaans, op een totaal van 1,3 miljoen scholieren.

Bovendien zou Rajoy ondemocratisch te werk gaan door gebruik te maken van het feit dat hij de macht in Catalonië tijdelijk heeft overgenomen op grond van het omstreden grondwetsartikel 155. Onderwijs is een bevoegdheid van de regio’s. Rajoy legt de maatregel op vanuit Madrid, terwijl zijn partij in Catalonië vier procent van de kiezers vertegenwoordigt.

Het is niet de eerste poging sinds de dood van dictator Franco om de positie van het Catalaans op de scholen te verzwakken. Volgens filosoof Josep Ramoneda is het een obsessie van het Spaanse nationalisme.

‘Sommige mensen willen niet dat je in het Catalaans spreekt, schrijft of denkt’, zei de in 1995 overleden protestzanger en acteur Ovidi Montllor. ‘Dat zijn dezelfde mensen die niet willen dat je spreekt, schrijft of denkt.’