Rome – De coronacrisis was begin maart nauwelijks uitgeroepen tot nationale noodtoestand in Italië, of ze zaten al met spandoeken op de daken. Gevangenen eisten onmiddellijke vrijlating. Want, aldus de via sociale media gecoördineerde landelijke actie, zij liepen nu levensgevaar. In de overbevolkte gevangenissen zou het coronavirus als een lopend vuurtje de ronde kunnen doen. Onzin, waarschuwde de antimaffiaprocureur Nicola Gratteri toen al. ‘Het is een truc, als je nu ergens veilig zit, is het in de gevangenis. Het is gevaarlijker om boodschappen in de supermarkt te doen.’

Maar Gratteri werd niet gehoord. Op 21 maart stuurde de dap, het ministeriële toezichtsorgaan, een brief aan alle gevangenisdirecteuren met de dringende oproep om iedereen die een risicofactor was onmiddellijk naar huis te sturen. Dit moest via een briefje pro forma aan de juridische autoriteiten worden gemeld, maar de haast was groot. In ieder geval alle gevangenen van boven de zeventig, en verder iedereen die ook maar de minste symptomen vertoonde. En dat waren er heel veel.

Achtduizend gevangenen zijn haastig ontslagen, onder wie ook vierhonderd zwaargewichten van de ‘41-bis’, het zware gevangenisregime dat nog te danken is aan de in 1992 vermoorde antimaffia-aanklager Giovanni Falcone. Deze kopstukken van de maffia zaten in isoleercellen en liepen dus veel minder kans op besmetting. Maar ze mochten naar huis, boss Antonino Sacco en boss Francesco Bonura van de Siciliaanse Cosa Nostra, beiden veroordeeld tot levenslang. Ook boss Pasquale Zagaria van de Napolitaanse Camorra zag de gevangenisdeuren openzwaaien.

Jaren juridisch onderzoek om ze te pakken te krijgen zijn met één veeg uitgewist. Want een boss die de gevangenis uit is, krijg je er niet zo makkelijk weer in. Probeer ze maar weer te pakken te krijgen, in hun natuurlijke habitat waar ze op algemene bescherming en omerta kunnen rekenen. De buren van Cosa Nostra-kopstuk Francesco Bonura in Palermo hebben hem nog niet gezien, in het riante appartementengebouw. ‘Maar een keurige man, altijd heel discreet’, meldde een medebewoonster die boodschappen ging doen.

Nu moeten ze allemaal weer de gevangenis in, want minister van Justitie Alfonso Bonafede heeft op 10 mei een decreet uitgevaardigd om recht te zetten wat fout was gegaan. En gelukkig is het decreet ruim van tevoren aangekondigd, want anders zou je de maffiabazen ermee overvallen. Er zitten ook hartpatiënten bij.