EEN SCHRIJVER ZOU zijn lezers niet moeten ontmoeten, maar soms kan hij een uitzondering maken op deze regel.
Verleden herfst kreeg ik een uitnodiging van leraar klassieke talen Roland Louwerse om naar het Rijswijks Lyceum te komen, waar regelmatig een leesclubje van moslima’s bijeenkomt. Ze waren net bezig een van mijn romans (Onze oom) te lezen. Er was zo veel te doen om moslima’s dat ik alleen al uit nieuwsgierigheid besloot naar Rijswijk te gaan. Bovendien had een econoom mij verteld dat alles economie is.
Werd het niet tijd een nieuw lezerspubliek aan te boren?
En vooral geloof ik dat die ruil waarbij kennis van de ouderdom geruild wordt voor het lichaam van de jeugd een wijze ruil kan zijn.
Wellicht zullen ze ooit over me zeggen dat ik de jeugd heb geperverteerd, maar ik kan dat alleen maar als een compliment zien.
Een jaar na mijn eerste bezoek aan het Rijswijks Lyceum ontstond er een briefwisseling tussen drie moslima’s en mij.
Beste meneer Grunberg,
Hoewel er geen Kerst wordt gevierd is het bij ons thuis ook een klein feestje: mijn broertje is dan jarig.
Zijn geboorte op zich was al iets bijzonders. Hij was namelijk het enige jongetje dat op die dag in het ziekenhuis geboren was, de rest was allemaal een meisje. Ons kleine kerstmannetje dus, dat geen cadeautjes uitdeelt maar juist om cadeautjes vraagt.
Fijne Kerst,
Komel Raja
Beste Komel,
Kerst heb ik tot mijn tweeëntwintigste ook nooit gevierd. Iets verderop in de straat waar ik geboren ben (de Dintelstraat in Amsterdam) woonden vrome joden (een moeder en zoon) en van hen hoorde ik dat waarlijk orthodoxe joden zich tijdens Kerstmis bezig zouden houden met het scheuren van wc-papier. Nooit heb ik met Kerstmis wc-papier gescheurd, zo vroom waren wij kennelijk niet, en mijn vader, die zichzelf een agnosticus noemde, ging zelfs zo ver rond Kerst een kerststol aan te schaffen, maar daar bleef het dan ook bij.
In december las ik wel eens de Allerhande om een voorstelling te krijgen van wat zich afspeelde tijdens een kerstdiner. Halverwege de middelbare school hadden enkele vriendinnen mij uitgenodigd voor een kerstdiner, maar dat vond plaats op de zogenaamde Derde Kerstdag, want met de echte Kerst zaten ook zij natuurlijk thuis. Van dat diner herinner ik me voornamelijk dat ik erheen ging met de hoop op liefde en terugkeerde met de smaak van goedkope wijn in mijn mond.
Mijn moeder keek zelfs neer op de folklore van de kerstboom, en wat de omstandigheden ook mogen zijn, zij stelt zich op het standpunt dat overdadig eten ongezond is. En bovendien, een vegetarische schnitzel vindt zij al feestelijk genoeg.
Van Kerstmis herinner ik me de intense verveling en de gedachte dat het avontuur van het leven wel moest beginnen met Jezus of op zijn minst met de kerstboom.
Mag ik vragen wat je verdere plannen voor de kerstvakantie zijn behalve de verjaardag van je broertje vieren? En hoe zit het met de liefde?
Hartelijke groet,
Arnon
Meneer Grunberg,
Hmm… goeie vraag eigenlijk wat ik nog verder met Kerst zal doen. Ik heb geen bijzondere plannen gemaakt, want iets leuks doen zal moeilijk gaan. Doordat het ons examenjaar is moeten we serieus veel tijd aan school besteden, een profielwerkstuk maken bijvoorbeeld gaat al veel tijd innemen en bovendien moet ik nog een paar boeken voor Nederlands lezen. Als u een paar leuke suggesties heeft voor het lezen van een dichtbundel, dan hoor ik het graag.
Naast het maken van huiswerk zal het dus vooral veel films kijken worden. Van thrillers waarna je niet meer durft te slapen tot aan romantische klassiekers waarbij je voorraden tissues voor jezelf hebt klaarliggen.
Twilight en New Moon zijn de laatste tijd mijn favoriet. Niet dat ze romantische klassiekers zijn, maar daarop zijn ze min of meer wel gebaseerd.
Met name de hevige liefde die de hoofdpersonen, Bella en Edward, voor elkaar voelen, lijkt onmogelijk en niet in onze wereld te kunnen bestaan. Als ik niet met mijn eigen ogen zoiets puurs had waargenomen zou ik net als de meeste mensen er ook niet in geloofd hebben.
Maar in mijn opinie bestaat echte liefde dus wel. Weliswaar niet voor iedereen, maar voor de gelukkigen onder ons bestaat het zeker. Of ik tot hen behoor, weet ik niet.
Om uw vraag dus te beantwoorden hoe het met de liefde zit, die heb ik behalve voor mijn familie en vrienden nog voor niemand in het bijzonder serieus gevoeld. Of Cupido heeft mij nog niet gevonden óf hij heeft de ware voor mij nog niet gevonden. En om eerlijk te zijn ben ik hem eigenlijk ook niet echt aan het helpen met deze zoektocht. Ik ben namelijk niet eens op zoek naar iets of iemand. Bovendien geloof ik niet dat je zoiets zal vinden door ernaar te zoeken.
Hoe denkt u eigenlijk over zulke naïeve gedachtes? Heeft u een beetje te veel van deze wrede wereld gezien om er nog in te geloven, of sprankelt er nog een lichtje van hoop of zoiets?
Met vriendelijke groeten,
Komel Raja
Beste Komel,
Natuurlijk is er nog hoop, anders zou ik geen brieven aan je schrijven en zou ik verder ook niet mijn bed uitkomen. Zelfs de meest doorgewinterde misantroop die nog niet voor de trein is gesprongen heeft hoop.
Ik heb nooit getwijfeld aan het bestaan van liefde, maar wel vrees ik dat de definitie die wij aan liefde geven in veel gevallen ondeugdelijk is. Onze cultuur dringt ons een geïdealiseerd beeld van liefde op. Zo heb ik grote moeite met een woord als ‘puur’. Ik vermoed dat alle liefde, ook die tussen een ouder en een kind, een transactie is en ik begrijp bovendien niet goed waarom het zo schandelijk is dat te zeggen.
Natuurlijk kun je verliefd zijn en meegesleept worden door bijvoorbeeld de schoonheid van het object waarop zich jouw liefde richt, maar verliefdheid is zoals een schrijver (M.S. Arnoni) opmerkte geen deugd. Je doet er in de meeste gevallen niemand een plezier mee, behalve jezelf. Maar laat ik daaraan meteen toevoegen dat mocht je op mij verliefd worden je mij daar een enorm plezier mee doet. Helemaal als het nog vóór Kerst gebeurt, want ik ben ongeduldig. Al zou ik het vervelend vinden als je vader zou zeggen: ‘Wil je daar onmiddellijk mee ophouden, Komel.’
Verder moet je me uitleggen wat je toch zo mooi vindt aan die boeken en films over vampiers die verliefd worden op jonge meisjes. Je vertelde daarover toen wij elkaar afgelopen woensdag even zagen.
Wat heeft een vampier wat ik niet heb?
Lees de gedichten van Dick Hillenius eens. Hij is een beetje vergeten, maar ik heb hem indertijd met veel plezier gelezen.
Jouw toegewijde
Arnon
Geachte meneer Grunberg,
Een rare uitspraak van u om te zeggen dat de definities die wij aan het woord liefde geven ondeugdelijk zijn. Ik vind namelijk dat je van het woord ‘liefde’ geen echte omschrijving kan geven. Iedereen interpreteert het op zijn eigen manier. Het is voor iedereen een persoonlijke ervaring, een gevoel dat moeilijk met woorden samen te vatten is.
Liefde is naar mijn mening iets subjectiefs, net als het ‘goede’ en het ‘kwade’. Iedereen kan er zijn eigen draai aan geven, waardoor het iets persoonlijks wordt. Misschien dat iedereen het daardoor juist zo leuk vindt.
Nou, om nog even snel uw vraag te beantwoorden over de boeken, ze zijn zo leuk omdat er veel verschillende elementen in zitten: liefde, spanning, verschillende soorten mythes, hartverscheurende momenten, maar ook de manier waarop de kleine dingen in details worden beschreven vind ik leuk.
Met vriendelijke groeten,
Komel Raja
Beste Komel,
Als liefde net als het goede en het kwade puur subjectief zou zijn, wat is dan de basis voor ons samenleven? Als jij mijn liefde zou kunnen aanzien voor onverschilligheid of geweld, hoe kan ik dan zeker zijn dat mijn liefde liefde is? Dus nee, ik geloof niet dat het een puur subjectieve aangelegenheid is. We moeten leren leven met uitgestelde bevrediging van onze driften en dat noemen we verlangen. Zo moet ik ermee leven dat jij mij niet vertelt wat de vampiers hebben wat ik niet heb.
Hartelijke groet,
Arnon
Dag Rachida,
Ik wil niet zielig doen, maar ik heb nauwelijks vrienden en ik zoek met de donkere dagen rond Kerst de warmte van het gezinsleven zonder zelf een gezin te beginnen want daar heb ik geen tijd voor in verband met mijn werk. Mag ik langskomen?
Hartelijke groet,
Arnon
Lieve Rachida,
Je hebt me niet meer geantwoord, maar ik blijf op je wachten. Ze zeggen dat het papier geduldig is, maar ik ben het ook.
Lieve groet,
Arnon
Beste Arnon,
U wilt de warmte van een gezinsleven voelen maar zelf geen gezin starten vanwege uw werk? Wat gaat voor? Uw werk kennelijk. Het gevoel dat u bij een eigen gezin krijgt, is toch wel wat anders dan dat van een willekeurig gezin. U kunt dan misschien wel door gaan zoeken naar een plek waar u terecht kunt, alleen zal het u niet helpen met het voelen van de warmte van een gezinsleven.
Groetjes,
Rachida Kallouh
Beste Cansu,
Zou ik bij je thuis op bezoek mogen komen? Ik ben ongevaarlijk, net als jij tamelijk onthecht en ik eet bij voorkeur geen varkensvlees, maar ik vermoed dat er hoe dan ook weinig varkensvlees bij jullie op tafel komt. Voor de rest ben ik besneden, maar misschien is dat een onbelangrijk detail.
Hartelijke groet,
Arnon
Beste Arnon,
Natuurlijk zou je bij ons langs kunnen komen! Deze zin zeg ik dan ook vol overtuiging, aangezien ik van mijn ouders heb geleerd dat iedereen welkom is in ons huis.
Arnon, als ik een geassimileerde Turk zou zijn dan zou ik deze uitspraak niet hebben kunnen doen. Ik begrijp dan ook niet zo goed waarom mensen van mij verwachten de gastvrijheid van mijn Turkse cultuur te verruilen voor de ongastvrijheid van autochtonen.
Als je bij mij wilt langskomen, doe dat dan gerust en wees niet bang dat ik je wegstuur, omdat je te vroeg bent. En geloof me, ik zal je niet vragen te vertrekken als het etenstijd is. Als je wilt langskomen, dan liefst niet op afspraak. Ik houd niet van mensen die maanden van tevoren een datum prikken, want ik houd nou eenmaal van spontaan leven. Als ik iemand wil zien, dan wil ik dat op dat moment en niet maanden erna, want het kan best zo zijn dat ik er niet meer ben in de tussentijd. Leef daarom om te leven! En doe dingen die je wilt doen. Voor het misschien te laat is. Ik heb veel mensen zien vertrekken die graag bepaalde dingen hadden gedaan. Laten wij die fout niet maken en laten we er het beste van maken. Laten we leven alsof het onze laatste dag is…
Je hebt inderdaad gelijk wat betreft het feit dat er bij ons niet vaak varkensvlees wordt geserveerd. Ik hoop alleen dat je niet denkt dat ik omdat ik Turks ben ook moslim ben. Ik ben het wel, of niet? Tja, dat is nou moeilijk. Ik word hier in Nederland als een moslima beschouwd, hoewel ik in Turkije wordt gezien als ongelovige. Ik kom nou eenmaal uit een stroming van de islam die vaak niet wordt erkend door islamieten. Het is toch wat! Voel ik me al een persoon zonder identiteit en dan komt dit er nog bovenop.
Groet,
Cansu Eroglu
Dag Cansu,
Wat fijn dat ik bij je langs mag komen en nog fijner dat ik voor onbepaalde tijd mag blijven. Wil je me wel een discreet teken geven als het tijd wordt om te vertrekken of zal ik voor de zekerheid mijn pyjama meenemen?
Zelf ben ik helemaal niet zo gastvrij. Ik heb liever niet dat mensen bij me thuis komen, maar ik ontvang mensen graag in een café, theehuis of restaurant en ik heb er geen problemen mee de rekening te betalen. Hopelijk staat deze voorkeur een levenslange vriendschap niet in de weg.
Ik ben het er geheel mee eens dat wij er het beste van moeten maken, laten wij dat met zijn tweeën ook doen, laten we leven alsof het onze laatste dag is, maar ik wil wel graag weten wat je vader hiervan vindt.
Tot welke stroming van de islam behoor je?
Ik behoor tot een stroming van het atheïsme die door de meeste atheïsten ook niet wordt erkend. Ik meen dat ik de verlosser ben, maar wel een bescheiden verlosser; de hele mensheid is wat te veel werk, één mens is al mooi zat en laat mijn oog nou op jou zijn gevallen.
Lieve groet,
Arnon
Beste Arnon,
Mijn zwakke punt, ik geloof dat dit geldt voor vele Turkse mensen, is dat ook al wil ik dat de gast vertrekt, ik dat niet kan zeggen. Ik zou het geen probleem vinden als je bij ons zou willen overnachten.
Ik vind het ook helemaal geen probleem als mensen het niet fijn vinden om mensen thuis te ontvangen. Hier heeft u alle recht toe, ik neem aan dat u hier bepaalde redenen voor heeft.
Ik behoor tot de alevieten. De meeste alevieten menen dat God in elk mens vertegenwoordigd wordt. We hebben het idee dat we allemaal een stukje van God meedragen en dat we allemaal God representeren.
Groet,
Cansu Eroglu
Lieve Cansu,
Ik zou het heel vervelend vinden dat je zou willen dat ik vertrek en je uitsluitend uit beleefdheid niet zou durven zeggen dat het tijd wordt dat ik naar huis ga. Hoe ver gaat beleefdheid? Zou je uit beleefdheid of gastvrijheid met me trouwen?
Het is grappig wat je zegt over de alevieten. De joden geloven dat God van hen het uitverkoren volk heeft gemaakt, maar ik geloof dat God maar één jood heeft uitverkoren, en dat ben ik. Ik zie dat niet als iets waar ik trots op moet zijn. Het is meer een pesterijtje van God.
Als ik blijf logeren moet ik dan mijn slaapzak meenemen?
Lieve groet,
Arnon