Vrij Nederland heeft nu hetzelfde handzame formaat als De Groene ongeveer een jaar geleden aannam. Het heeft dezelfde thema’s ook. Zet deze gelijkenissen af tegen het bedreigde ledenbestand van beide mooie bladen en vraag je af: wat staat een fusie in de weg? Alles! smalen de betrokken redacties. De Groene is anarchistisch! Vrij Nederland is gezaghebbend! De Groene daagt de marge uit, Vrij Nederland de macht. Vrij Nederland heeft vijftig redacteuren, De Groene vijf. Het zijn verschillen die vooral bestaan in de hoofden van de lezers van het eerste uur. Wat mij meer opvalt zijn twee weekbladen die onder druk van dikker wordende dagbladen vechten tegen marginalisering en hun redacteuren over dezelfde kwesties laten meedelen.
In een commentaar bij het eerste gerestylede nummer schrijft VN-hoofdredacteur Xandra Schutte dat «links» en «rechts» misschien problematisch zijn geworden, maar dat daarmee de opiniebladen hun bestaansrecht niet verliezen. Er is nog veel onrecht, en kijk eens hoeveel in het land gedebatteerd wordt. Om al die hypes te nuanceren heb je volgens Schutte de traagheid van een weekblad nodig. Schutte betrekt de Maginotlinies van de progressieve weekbladpers. De wekelijkse bijlagen van Volkskrant en Trouw zullen niet schrikken van deze vertraging.
Wie daarbij ziet welke menselijke zorgen het succes van Elsevier bepalen (asielzoekers zijn boeven, doodstraf: waarom niet?) kan niet met droge ogen beweren dat «rechts» een problematisch begrip is. Daar de menselijke noden van vooruitstrevender aard gezondheid, moraal, werk en gezin al ampel in de dagbladen staan, is deze succesroute voor de weekbladen helaas uitgesloten. Ondertussen is «links», anders dan «rechts», sinds de voltooide arbeidersemancipatie en 1989 wél een lastiger concept geworden. Die constatering is misschien wel een goed uitgangspunt voor een opinieblad. Links, «veranderingsgezindheid», gaat steeds minder over onrecht en meer over het ontrafelen van economische, staatkundige, culturele en persoonlijke verwarring.
Hoofdredacteuren van VN en De Groene, sla de pennen ineen voor het te laat is. Schrijven over de wereld maar « Nederland» en « Amsterdammer» als geuzentitels dragen, dat kan dus niet. Maak De Vrije, over moderne heibel. Een blad over schijnbewegingen van de democratie waar het volk via de massamedia alles te zeggen lijkt te hebben, maar waar ondertussen de Berlusconi’s, Poetins en Bushes aan de macht komen. Dat de controverse zoekt over transparantie van internationale besluitvorming, over privacy van mensen in het digitale tijdperk, over de verdeling van veiligheid. Stuur één redacteur naar Den Haag, één naar Brussel, vijf het land in en twintig naar alle uithoeken van Europa. Laat ze schrijven over universiteiten, zakencentra, en poppodia als bakermat van nieuwe identiteiten, over het ontstaan en vergaan van etnische, sociale en artistieke gemeenschappen. Voor de geestelijke gezondheid van redacteuren-op-weg-naar-de-vut rest natuurlijk het provinciaal residu van beide titels, Nederland, Amsterdammer, met wekelijks nieuws over door prins Bernhard betaalde runentekens op het uniform van Willem Aantjes en nietszeggende interviews met bewindslieden.