Roz Chast, Can’t we talk about something more pleasant? A memoir. Bloomsbury 2014
De jaarwisseling laat nog zeker tien dagen op zich wachten, en ik merk nu al lijstjes-murw te zijn. Het beste dit, het beste dat, opeens vind ik het alleen maar onterecht en oneerlijk voor al het moois dat niét meer genoemd wordt. Op de valreep kreeg ik deze getekende memoir toegeschoven door iemand die zich herinnerde hoezeer ik eerder dit jaar verrast was door de graphic novels van Alison Bechdel. Geestig, slim, diepzinnig, ik wist niet wat ik zag/las.
Bij dit boek van New Yorker-cartooniste Roz Chast, overigens figurerend naar het schijnt op álle beste boeken van 2014-lijstjes overzees, is iets soortgelijks aan de hand.
Enigst kind kampt met toenemende zorg voor bejaarde ouders, daar gaat het om in Can’t we talk about something more pleasant? En het komt allemaal aan bod: de paniek, de liefde, de schuld, het oeverloze getob en gedoe. Ik moest heel even wennen aan de tekeningen, simpele poppetjes met grote grimassen en uilebrilletjes, maar nu ik ontvankelijk ben geraakt voor iedere verschuiving in de mimiek zit ik voortdurend keihard te lachen. Vooral dat hangen tussen ergernis/weerzin en apenliefde is zo goed getroffen in deze hoogstpersoonlijke weergave van het gevecht waaraan denk ik niemand ontkomt.
En passant geeft Roz Chast een imponerend beeld van haar vreselijke jeugd in Brooklyn (derde punt op haar ‘to do’-lijstje: avoid contact with other children), de gruwelen die haar Russische voorouders hebben doorgemaakt (Then, her father’s throat got cut from ear to ear in a forest by bandits), én schetst ze de totale idiosyncrasie van een oud huwelijk en twee mensen die in paniek raken als ze na 67 jaar een nacht zonder elkaar zijn. Haar vader wordt langzaam dement, haar moeder wordt bedlegerig na een paar desastreuze valpartijen. En wil nog steeds regeren. I want to stay right where I am. Is that clear?!? Deze uitspraak staat dan getekend in een totaal verzenuwd lettertype op koeienformaat.
De liefde waarmee de dochter dit boek heeft gemaakt - de precisie, de humor, de foto’s van de verschrikkelijke voorraden die haar ouders hebben aangelegd, en dan het zachte realisme van die laatste onverwachte tekeningen - is verpletterend.
Goed nieuws: ik hoorde van de week dat dit boek volgend jaar in Nederlandse vertaling gaat uitkomen bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. Terecht! Zo’n mooi en wezenlijk boek, zo übergeestig, ik zou het iedereen met de kerst cadeau willen doen, en volgend jaar dan nog maar een keer.
Voor wie nog niet lijstjes-murw is: de beste boeken van 2014 volgens Marja Pruis