James Salter, Lichtjaren. Vertaald door Peter Verstegen. De Bezige Bij 2014

Waarom heeft nooit iemand me hierop geattendeerd, vroeg ik me af toen ik Light Years (1975) van James Salter twee jaar geleden las, in de zomer in Frankrijk. Inmiddels is er sprake van een Salter-welle, dankzij de vertaling van zijn meest recente roman Alles wat is (zeker niet zijn beste werk) en de enthousiasmerende manier waarop die aan de man is gebracht.

Naast A Sport and a Pastime is Light Years zijn écht grote roman, en terecht dus dat deze nu ook in Nederlandse vertaling is verschenen. Het is de geschiedenis van het huwelijk van Viri en Nedra, een New Yorks koppel, dat gevolgd wordt vanaf hun 28e zo’n beetje. Ze bewonen een huis buiten New York, aan de Hudson, het wordt beschreven als het paradijs, met land rondom, een pony, een terrarium, een hond (Hadji), kippen en twee opgroeiende mooie dochters, Franca en Danny. Viri leest ze voor, maakt zelf verhalen voor ze, Nedra schikt de bloemen, schenkt de wijnen. Steeds brandt ’t vuur, komen er vrienden op bezoek, ze doen in New York bij Zabar’s de lekkerste boodschappen. De optredende barstjes worden zonder enige introductie of verklaring beschreven. Het feit dat Nedra een paar keer per week een rendez-vous heeft met de vriend des huizes, Jivan, wordt alleen maar vanzelfsprekend beschreven, rustig, idyllisch, ultiem sexy. En dat Viri in de ban raakt van zijn secretaresse, Kaja, wordt ook zonder de gebruikelijke sores opgetuigd, zij het dat deze ontwikkeling een wanhopige wending krijgt omdat zij hem dumpt, en hij denkt dat zijn leven voorbij is.

Er zijn twee levens van Viri en Nedra, een aan de buitenkant en een aan de binnenkant, en op zich wordt dat als een gegeven opgevoerd, niet als een probleem. Dit is ook de eerste roman waarin een ‘overspelige’ vrouw niet wordt gestraft, zij het dat de gemeenschappelijke idylle wordt opgebroken. Maar dat doet zij, willens en wetens; het is ook iets wat ze met name haar oudste dochter Franca, haar grote liefde, voorhoudt: geef niet op, blijf alleen.

Nedra is een heel bijzonder personage, een heel sterke vrouw, als ‘selfish’ wordt ze aan het begin gekarakteriseerd door een vriendin. Ze heeft genoeg aan zichzelf, met tot gevolg dat ze de mannen in haar omgeving betovert. Ze geeft ook Jivan heel rustig de bons.

De roman is krankzinnig bijzonder geschreven, in een grillige afwisseling van beschrijving, dialoog, uiterlijk, innerlijk. Heel lyrisch, ik dacht toen ik de Engelse editie las dat het in vertaling af en toe abracadabra zou moeten zijn, maar dat is niet het geval, Verstegen heeft de lyriek én de helderheid weten te behouden. Juist de opsommingen en de associaties geven het geheel weer van een constante werkelijke onderstroom, iets heel levendigs. Zoveel beschrijft Salter ook niét. Allerlei praktische, psychologische dingen, bijvoorbeeld hoe de dochters reageren op de scheiding, of zij aanwezig zijn op de tweede bruiloft van hun vader met een Italiaanse, een roman op zich, de liefde van een afhankelijke. Tegelijkertijd krijg je het idee alles wat er toe doet te zien. En dan opeens volgen we de jongste dochter, die zich willens en wetens laat ontmaagden; de beste vriend van Viri, Arnaud, die ’s nachts in New York in elkaar wordt geslagen; de dodelijke ziekte van een andere beste vriend. Snapshots lijken het, tegelijkertijd zijn het volledige geschiedenissen.

Bij Jivan thuis ontmoet Nedra een Franse toneelschrijver, of was het nu een Amerikaanse dichter, anyhow: hij wordt haar nieuwe minnaar. Als ze zijn naam thuis een paar keer heeft laten vallen, vraagt Viri zich af of hij ook weer belangrijk wordt. Zij zegt dat dat er niet toe doet, maar hij zegt vervolgens dat ’t hem ‘ill’ maakt, ziek dus.

Het blijft iets vreemds, waarom dat huwelijk tussen ‘beste vrienden’ opgebroken moet worden, behalve dat het voor Nedra op een bepaald punt als ‘dood’ aanvoelt. Het hele woord ‘schuld’ komt in het verhaal niet voor. Het enige wat Viri haar op een gegeven moment voorhoudt is dat ze niet moet onderschatten wat het effect is op de kinderen als zij haar affaire ‘in the open’ heeft. Light Years is een van de krachtigste huwelijksromans die ik ken.