Recent waren wij een week de baas op de televisie – althans, degenen die in programma’s over het verschijnsel democratie zijn geïnteresseerd, en dat is een minderheid. Zij die trots zijn op Nederland, geholpen door Verdonk en gehinderd door Van Basten, horen daar voor het merendeel niet bij, wat een van de vele paradoxen van die democratie lijkt.

Natuurlijk roept zo’n themaweek scepsis op, net als de dag van de rookmelder, maar we danken er een aantal interessante producties aan – zelf gemaakt en aangekocht. Zo keek ik mijn ogen uit bij Please Vote For Me (vpro-aankoop, 2007) waarin de verkiezing van een klassenvertegenwoordiger in groep 4 van een Chinese basisschool werd gevolgd. Staalkaart van intimidatie en corruptie. De achtjarige ‘zittende’ klassenbaas, door de juf aangewezen en zoontje van een commissaris en een inspecteur van politie, had zijn functie tot dan mede aangewend om ongehoorzame klasgenootjes te slaan en leek het af te leggen tegen een gezellige dikkerd. Maar toen hij na het slotdebat alle kinderen een cadeautje gaf (idee van mams en paps, die de kinderen ook al een gratis uitstapje hadden bezorgd) behaalde hij een verpletterende overwinning.

Er is veel veranderd sinds de Chinese kleuterschool Het Oosten is Rood legio westerse programmamakers en intellectuelen tot Mao bracht: daar bleek dankzij juiste opvoeding dat egoïsme en hebzucht louter bijproducten van een kapitalistische opvoeding waren. Wij wilden dat dolgraag geloven. Waarschijnlijk waren die kinderen met schrikdraad getraind hun vingers niet uit te steken naar aantrekkelijk speelgoed, hetgeen vooral moest aantonen dat zij het zich niet wilden toe-eigenen.

Andere verbluffende vpro-aankoop: Street Fight over de burgemeestersverkiezingen in Newark 2002. Jonge hond Cory Booker neemt het op tegen langdurig burgervader Sharpe Jones, die zich tot de hoogte van Robert Mugabe ontwikkelt: intimidatie, valse aanklachten, ontslagen van Booker-aanhangers, sluiten van zalen waar Booker zal spreken, zwart racisme enzovoort. En hij wint. Angstaanjagend kijkje in de Amerikaanse keuken. Kennelijk eerder uitgezonden, want in de aftiteling meldt de vpro dat Booker het in 2006 opnieuw wil proberen. Terwijl hij inmiddels burgemeester is. Een slordigheid die in het niet valt bij die van iemand die Marcel Marceau en Jean-Louis Barrault verwart (zoals ik op deze plek – excuses).

Aanbevolen ten slotte een Nederlandse documentaire over de bizarre korte ontmoeting in 1972 tussen een Nederlands meisje, een uit de ddr gevluchte (of door de Stasi vrijgelaten) jongen en een jonge Guardia Civil. De eerste maakt koffie voor de tweede in de Spaanse campingbar waar zij net werkt en waar hij toevallig langskomt. Dan komt de agent binnen. De Duitser schiet hem dood. Het meisje is de enige getuige en vlucht. De dader wordt gepakt, zij identificeert hem en mag Spanje niet uit voor het proces is afgelopen. Hij krijgt de doodstraf en sterft aan de worgpaal, als reactie op de aanslag waarbij Carrero Blanco, Franco’s beoogde opvolger, omkomt. Het meisje is Netty van Hoorn, die later documentair filmer werd en een mooi oeuvre opbouwde. Autobiografische documentaires worden steeds meer gemaakt, vaak vroeg in een loopbaan, en ze kunnen tricky zijn: te privé, voor de hand liggend, klef soms. Maar Een noodlottige ontmoeting komt uit noodzaak voort. Iemand heeft een leven lang een traumatische ervaring meegedragen, voelt zich bovendien schuldig, en wil meer weten en begrijpen. Ze diept drie levensgeschiedenissen, procesgang en politieke achtergronden uit. Deze kijker keek ademloos.

Netty van Hoorn, Een noodlottige ontmoeting. 1 november, 22.50 uur, Nederland 2