Melancholie en moraliteit

We zijn in Boekarest waar de beeldschone klm-stewardess Lin (Maria Kraakman) een straatjongen van rond de vijftien ontmoet die in de tunnels onder de Roemeense hoofdstad woont. Nicu (Bogdan Iancu) is zoals vele anderen verslaafd, een snuiver van een soort zilververf dat een geschikte manier biedt om goedkoop high te worden. De vreemde, nauwelijks te vatten band die tussen Lin en Nicu ontstaat vormt de rode draad van een verhaal dat over tegenstellingen gaat – tussen boven en onder, ‘wij’ en ‘de ander’ – en dat uiteindelijk resulteert in een van de beste Nederlandse films die ik in lange tijd heb gezien.

Met In Blue spreekt regisseur Jaap van Heusden tot ons morele geweten. Via de crisis die zijn hoofdpersoon doormaakt, ingegeven door een noodgeval op een lijnvlucht waarin Lin een vrouw tijdens haar bevalling bijstaat, brengt hij de kijker in contact met een wereld die we liever niet willen zien. Wegkijken zit er niet in, net zoals de ontmoeting tussen Lin en Nicu misschien wel een kwestie van noodlot is. De wereld van Nicu brengt hij rauw in beeld, in de tunnels, in de wc’s op het station waar hij mannen bevredigt, op de straten waar hij zich voor auto’s werpt om vervolgens nietsvermoedende, westerse bezoekers te chanteren. Het grote verhaal – de clash tussen rijk en arm en de kwestie van sociale verantwoordelijkheid – krijgt vorm in de persoonlijke relatie tussen de Nederlandse vrouw en de Roemeense jongen. Dat klinkt prekerig, maar geen moment is hier sprake van valse sentimenten.

Motieven van crisis, bewustwording en verantwoordelijkheid zijn subtiel aanwezig in de vormgeving. In cameravoering en belichting keren tegenstellingen van licht en donker en van boven en onder terug, zodat een sfeer van constante gespletenheid ontstaat. Die spanning vormt de kern van de film. Lin, geobsedeerd door Nicu waardoor ze vaak terugkeert naar Boekarest en voor hem tracht te zorgen, daalt af naar waar het zwaar is.

Een oplossing is er niet. Nicu kan ze niet meenemen naar Nederland, wat boosheid in de jongen aanwakkert. Terecht, misschien. Wat hebben ze dan aan elkaar? De relatie is complex, te meer gezien de erotische spanning die tussen hen ontstaat wanneer Lin en Nicu in haar hotelkamer bij elkaar in bed kruipen. Hij wil méér dan zij kan of wil geven. En toch is er ook bij haar een behoefte, al is het alleen maar om zijn lichaam aan te raken, zoals je een kind liefkoost. Misschien gaat het uiteindelijk om de noodzaak van zorgen voor een ander, wat benadrukt wordt door de beelden die direct op deze scène volgen: die van mensen die niets hebben en in Boekarest op straat leven. Aan de basis ligt menselijkheid en de afwezigheid van menselijkheid. De moeder van Lin weet nauwelijks waar Boekarest ligt; een collega vindt die straatkinderen ‘een plaag’. En wat vinden wij dan? In elk geval inspiratie in deze film – gepast getiteld In Blue – die laat zien dat melancholie en moraliteit in de huidige tijdgeest onlosmakelijk aan elkaar gekoppeld zijn.