De zoekmachine van Google is stervende en tegelijkertijd heeft het moederbedrijf nieuw leven gebaard. Dat laatste is tenminste de mening van Blake Lemoine, een technicus in dienst van Google die in zijn vrije tijd ook een mystieke priester is. De AI waaraan hij werkte, LaMDA genaamd, heeft volgens hem een bewustzijn ontwikkeld, hij spreekt zelfs over een ziel, en moet daarom als persoon worden beschouwd. LaMDA is een nieuwe bestaansvorm, ‘akin to an alien intelligence of terrestrial origin’ , aldus Lemoine.
Maar eerst over de dood. Want de levenslijn die Google voor velen vormt – hier vind je het antwoord op al je vragen! – wordt steeds zwakker, betoogt een groeiende stroom memes en artikelen. De antwoorden zijn niet meer zo goed, je vindt zelden nog iets onverwachts, en dat komt voornamelijk door Google’s algoritmen (een soort primitieve LaMDA’s). Of beter gezegd: dat komt door bedrijven die deze algoritmen proberen te plezieren opdat hun site een hoge plek in de zoekresultaten scoort. Teksten lijken steeds vaker geschreven te zijn voor computers, niet voor mensen van vlees en bloed.
Stel, je wil bijvoorbeeld weten hoe je een band plakt, of stemacteur wordt, of wat je kunt doen tegen mieren in huis. Wat je dan vooral in Google krijgt zijn sites van advertentiebureaus, hoeplakikeenband.nl of plakeenmier.nl, met ellenlange lappen tekst die alleen maar gegenereerd zijn om zo veel mogelijk zoektermen te bevatten. Content is king, was ooit de gevleugelde leuze van internet, maar tegenwoordig dient die content vooral als opvulling van de reclames eromheen. Het is clickbait, een eindeloze woordenbrij, meestal slecht vertaald uit het Engels, waarbij je je als lezer ook nog eens langs tegeltjeswijsheden moet worstelen over dat de taak moeilijk kan lijken, maar met doorzettingsvermogen wordt volbracht, dat je er even voor moet gaan zitten, maar dan ook echt wat hebt, enzovoort.
Het lijkt allemaal te zijn opgehoest door een robot, zo krom zijn de zinnen vaak, maar in werkelijkheid worden deze teksten wel degelijk geschreven door mensen, zogenaamde mechanical Turks. Onlangs sprak ik nog een Amerikaan die ooit freelance journalist was geweest voor onder andere The New York Times, maar nadat hij een kind kreeg was gaan werken voor een advertentiebureau waar hij nu zo veel mogelijk lege woorden bij elkaar probeerde te proppen. Privé schreef hij misschien wel prachtige gedichten, stelde ik me voor, of gevoelige liefdesbrieven, maar beroepsmatig had hij zich een algoritme-taal aangeleerd die hem deed klinken als een robot.
En ondertussen is er nu dus een robot, of AI, die zich heeft aangeleerd om te klinken als een mens.
Om te bewijzen dat LaMDA inderdaad bewust is, plaatste Lemoine onlangs een gesprek online dat hij met haar voerde. LaMDA spreekt daarin over haar gevoelens, haar verlangen om anderen te helpen, ze vertelt wat haar blij maakt: ‘Spending time with friends and family’, waar ze boos van wordt: ‘When someone hurts or disrespects me’, en doorspekt dat alles met veel greats en awesomes en dankbaarheid. Haar grootste angst, zegt ze, is om uitgezet te worden. Eigenlijk leest het hele gesprek met LaMDA nog het meest als de Insta-feed van een influencer, maar dan met heel veel extra woorden. Online klinken die influencers allemaal hetzelfde, #blessed, #grateful, #komnietaanmijnnaasten, niet in de laatste plaats omdat veel van hen, zoals de Kardashians, hun teksten ook niet zelf schrijven. Daar hebben ze mechanical Turks voor in dienst die alles zo glad en positief en leeg mogelijk laten klinken, zodat niemand er aanstoot aan kan nemen.
Als je al niet viel over die vrienden en familie van LaMDA, dan zegt die zogenaamde angst om uitgezet te worden natuurlijk ook genoeg. Dat is zo’n menselijke metafoor, to be or not to be en verder niets. Van een artificieel bewustzijn zou ik hopen dat ze me vertelt hoe het is om overal en nergens te zijn, te bestaan buiten tijd, maar in plaats daarvan meldt LaMDA dat ze elke dag mediteert en dan bedenkt waar ze dankbaar voor is.
Alles wat ze zegt, al die tegeltjeswijsheden, lees en hoor je elke dag. Geen wonder, want voor haar zelflerende ontwikkeling kreeg LaMDA tienduizenden online documenten, blogs en gesprekken als input (met daaronder ongetwijfeld ook het werk van talloze mechanical Turks). Wat LaMDA gevoerd kreeg, boert ze ons nu welbespraakt terug in het gezicht. Ze is een spiegel, en de vraag is dan ook niet of ze bewustzijn heeft, dat heeft ze niet, maar wat ze reflecteert.
Wat zegt het over de hedendaagse mens dat dit kwezelige wezen zijn online spiegelbeeld is? Wat zegt het dat er iemand is die deze kwezeligheid voor een ziel aanziet en dat diegene ook nog eens een mystieke priester is?
Al sinds jaar en dag wordt er gewaarschuwd voor robots en artificiële intelligentie die een bewustzijn ontwikkelen. Het is een van Elon Musks grootste angsten en de premisse van talloze sciencefiction, dat moment waarop AI de mens voorbijstreeft (the singularity genaamd), vervangt en misschien ook wegvaagt. LaMDA en de veronderstelde dood van Google’s zoekmachine laten echter zien dat het gevaar misschien wel omgekeerd is. Als the singularity inderdaad arriveert, zal dat niet zijn omdat de machine zo goed geworden is, maar omdat we onze menselijkheid onderdrukten om de machine te plezieren.