De Ierse literatuur heeft nooit zonder ballingschap gekund, of die emigratie nu gedwongen was of niet. Hongersnood, de dreiging van een intellectueel isolement of de inquisitiementaliteit van de alomtegenwoordige katholieke kerk: de uittocht van schrijvers en andere non-conformisten hield niet op. Wie op zo’n eiland woont, moet vroeger of later vluchten.

Anne Enright woont wel in Dublin, maar de personages in haar romans en verhalen gaan op in een innerlijke emigratie. Ze leven een van het heden losgekoppeld leven, een bestaan tussen aanhalingstekens. In Enrights familieroman De samenkomst komt ex-journaliste Veronica Hegarty na de zelfmoord van haar broer Liam al schrijvend tot de ontdekking dat de dood van haar broer rechtstreeks te maken heeft met het seksuele geweld waarvan hij als jongetje slachtoffer was. Dat kan het daglicht niet velen, en daarom leeft ze na de begrafenis van Liam ’s nachts en slaapt ze overdag. Het heden en haar huwelijk bestaan even niet, omdat ze haar verhaal kwijt moet over wat er toen vlak voor haar neus gebeurde zonder dat ze het echt besefte. Gisteren blijkt nog niet voorbij, en daarom moet het heden worden opgeschort.

‘Niemand woont waar hij is opgegroeid.’ Deze zin laat Enright haar hoofdpersonage twee keer noteren. De plek en het ogenblik waarnaar ze terugkeert in De samenkomst is de dag waarop ze getuige was van de seksuele mishandeling van haar broertje. Maar is het wel echt gebeurd? ‘Ik ken de waarheid niet of weet niet hoe ik de waarheid moet vertellen.’ Via omtrekkende bewegingen, hallucinaties, jeugdherinneringen, abrupte stemmingswisselingen en gejongleer met tijden wordt het verleden gereconstrueerd. Enright is zeer goed in het effectief overschakelen van de onvoltooid verleden tijd naar de onvoltooid tegenwoordige tijd. Ze koppelt die los van heden en verleden omdat ook de tijd in haar roman op z’n kop staat. Toen en nu gaan hopeloos – maar thematisch o zo vruchtbaar – door elkaar lopen. De reconstructie lijkt chaotisch, maar werkt gestaag naar de onthulling toe.

Door schuld en schaamte overmand begint Veronica op de plek waar Liam verdronk: de zee bij het ouderlijk huis in Broadstone ten noorden van Dublin. Er is een rechtstreeks verband tussen de seksuele molestatie, de afwezigheid van haar moeder (die Alzheimer krijgt) en de dood van haar broer. De schuldige is Lambert Nugent, vriend van haar vader en ‘minnaar’ van haar grootmoeder: ‘De bookmaker neukt de hoer.’

Geven mensen wel iets om elkaar? Waarom zijn er zo weinig mensen om van te houden? Is het mogelijk alles ongedaan te maken? Waarom was ons veertienkoppige katholieke gezin zo liefdeloos en gewelddadig? Deze vragen stelt Enright keer op keer. De antwoorden zitten verborgen in de verhalen, dagdromen, gekte, woede en rouw die Veronica Hegarty ontregelen. De schrijfster speelt met het genre van de familieroman: ‘Er is altijd een dronkaard. Er is altijd iemand die als kind gemolesteerd is. Er is altijd een kolossaal succes met verscheidene huizen in diverse landen waar niemand ooit naar uitgenodigd wordt. Er is een mysterieuze zuster. Dit zijn natuurlijk alleen maar trends, en net als trends veranderen ze. Want onze gezinnen bevatten alles, en ’s avonds laat lijkt het allemaal logisch.’ Is het altijd maar weer hetzelfde?

‘Mensen veranderen niet, ze onthullen zich alleen steeds meer.’ Deze zin noteert Veronica als ze besluit, na vijf maanden rouw en nachtelijk autorijden en schrijven, terug te keren naar het daglicht en haar huwelijk. ‘Ik val al maanden mijn eigen leven in. En ik sta op het punt van landen.’ Met die zinnen besluit De samenkomst, een krachtige onvoorspelbare roman, die het gebrek aan liefde probeert te analyseren in een gezin met een verleden vol seksuele ontsporingen.