Na afloop van een toneelstuk proberen we in het café van Frascati te bedenken hoe de verhaallijnen van Shakespeare gelopen zouden hebben als de bard nu nog onder de levenden was geweest en hij zich tot het digitale bestaan zou moeten verhouden:
‘Othello ontploft van jaloezie als hij de zakdoek die hij aan Desdemona heeft gegeven ziet liggen op de achtergrond van een selfie van Cassio.’
‘MacBeth wil CEO van een start-up worden.’
‘Richard de Derde is koning van de mocro-maffia.’
‘De menigte van Rome keert zich tegen Coriolanus omdat hij weigert een foto van zijn oorlogslittekens op Instagram te zetten.’
‘Mensen beginnen aan de mentale gezondheid van Hamlet te twijfelen omdat hij op Facebook vrienden is geworden met Thierry Baudet en Sid Lukkassen.’
Shakespeare is, zoals je pleegt te zeggen, onze eeuwige tijdgenoot. Misschien voor ons net iets meer, want wie volwassen werd rond de millenniumwisseling, groeide onherroepelijk op met tienerfilms waarin de plots van Shakespeare zich voltrokken op contemporaine middelbare scholen. In O, uit 2001, was Othello een zwarte scholier op een kostschool in het Zuiden van de VS, waarbij basketbalwedstrijden zijn veldslagen waren. Heath Ledger brak door in de inmiddels gecanoniseerde highschool-romcom 10 Things I Hate About You (1999), die nadrukkelijk was gemodelleerd op Het temmen van de feeks.
En natuurlijk was daar Baz Luhrmanns Romeo + Juliet, uit 1996. Luhrman verplaatste zijn ‘star-cross’d lovers’ Leonardo DiCaprio en Claire Danes naar ‘Verona Beach’, een jaren-negentigvisioen van dragqueens en xtc. Lang voordat je de film in de bioscoop zag of op VHS huurde was hij al op je netvlies gebrand, al was het maar omdat MTV toen nog de permanente achtergrond van je leven bepaalde en de videoclip van de oorwurmende soundtrack – The Cardigans, Lovefool – op volcontinu stond.
For never was a story of more woe, than this of Juliet and her Romeo.
Romeo + Juliet staat sinds kort op Netflix trouwens, maar iets weerhoudt me hem te zien. Misschien omdat ik mijn puberjaren achter me heb gelaten, misschien omdat ik de film inmiddels kan dromen. Nog steeds, wanneer ik het oortje van mijn favoriete koffiemok breek, heb ik de behoefte me net als Leonardo op mijn knieën te laten vallen en ‘I am fortune’s fool!’ naar de maan te schreeuwen.
Het probleem is echter hoeveel verhaallijnen van Shakespeare niet meer rendabel zijn. Romeo en Juliet zouden nooit verliefd op elkaar zijn geworden, want ze zouden via sociale media meteen geweten hebben dat zij een Capulet is en hij een Montague. En als ze wel verliefd waren geworden, hadden ze niet clandestien via de priester en de min hoeven te communiceren – gewoon een appje was voldoende geweest.
Dit gaat niet alleen op voor Shakespeare. Zo’n beetje de helft van alle plots van de vorige eeuw draaien om misverstanden die voortkomen uit miscommunicatie. Ze werden aangedreven door het niet-weten waar de ander is, door de ander niet te kunnen bereiken, door essentiële informatie niet voorhanden te hebben. Met mobieltjes waren Osewoudt, Gatsby en Holden Caulfield veel minder vaak in de problemen gekomen.
De highschool-romcom die iedereen nu kijkt staat op Netflix en heet Sex Education. In een maand tijd is de serie nu veertig miljoen keer bekeken. De serie is, dat moet gezegd worden, heerlijk. Het speelt zich af in een vrolijk divers Engeland waar de zon altijd schijnt, het landschap groen en golvend is, middelbare scholieren geen uniform dragen maar louter gehuld gaan in jaren-tachtigachtige pastel outfits.
De spil is Otis, een zestienjarige maagd die in zo’n openhartig, seks-positief huishouden is opgegroeid dat hij zelf gruwt van seks en als de dood is voor zijn eigen erectie. ‘Laten we rustig aan doen’, zegt hij tegen een welwillende klasgenote en houdt vervolgens drie kwartier alleen haar hand vast. Dat neemt niet weg dat Otis – doordat zijn moeder sekstherapeute is – als geen ander over seks kan praten, en zo een handeltje begint door stelletjes op school therapie te geven.
Sex Education behandelt seks en seksuele oriëntatie nu eens niet als een problematische sociale norm – ontdekken wat je wil is geen vrijheidsstrijd meer, maar gewoon een onderdeel van je persoonlijke en mentale hygiëne. Wat de tieners nastreven is niet seks om de seks, maar om de intimiteit. Het is buitengewoon hoopvol.
En natuurlijk spelen sociale media en mobiele telefoons een rol. In een aflevering veert de hele school op als iedereen, laten we zeggen, een ongewaxte vagina-selfie krijgt opgestuurd door een anonieme stalker. ‘Ik zou dood willen als dat mijn labia was’, zegt de bitchy queen bee van de school, aan wier verstarde blik je al genoeg kunt opmaken.
Dit is de plotomkering die door de komst van internet en mobiel internet heeft plaatsgevonden: vroeger kwam de spanning voort uit een gebrek aan informatie, nu uit een overdaad aan informatie, die nooit volledig af te schermen is.
Uiteindelijk, in de aula, staat een meisje op. ‘Het is mijn vagina!’ roept ze. ‘Nee’, zegt een ander meisje. ‘Het is mijn vagina!’ Andere meisjes staan op, de een na de ander. ‘Het is mijn vagina!’ Zo leeft de ‘Ik-ben-Spartacus’-climax in ieder geval wel verder, ongestoord door moderne media.