Ik heb altijd stilletjes gemeend dat er te grote conclusies werden verbonden aan de bekende autoriteitsexperimenten van de Amerikaanse psycholoog Stanley Milgram. Daaruit zou blijken dat een stevige meerderheid zo gevoelig is voor het autoriteitsargument van de wetenschapper dat ze bereid is op diens bevel medemensen een dodelijke stroomstoot toe te dienen. Ook al waren de experimenten opgezet volgens de regels van de methode, zijn de resultaten gepubliceerd in peer reviewed tijdschriften, en ook al is het onderzoek door anderen vaak herhaald, het heeft mij altijd iets te lelijk geleken om waar te kunnen zijn.
Alsof de proefpersonen niet konden bevroeden dat ze aan een psychologisch experiment meededen en dat die stroomstoten fictief waren. Niemand, zo dacht ik, kon zo verblind zijn door wetenschap om niet te snappen dat het uiteindelijk ook maar mensenwerk is, waar fouten worden gemaakt, spelletjes worden gespeeld, en waar soms grote sommen geld mee zijn gemoeid.
Oftewel, de aanwijzingen van de wetenschap moeten niet klakkeloos worden opgevolgd maar nuchter worden bevraagd. En daar hoort ook het gezonde verstand van de leek bij. Want in deze hypergespecialiseerde samenleving zijn we over de meeste zaken tenslotte allemaal leken.
Tot het uitbreken van de pandemie.
Plotseling roepen door mij zeer gewaardeerde, goed onderlegde leden van de Nederlandse intelligentsia op om de scholen opnieuw te sluiten, het sociale verkeer verder stil te leggen, tieners en andere jongvolwassenen opnieuw een deel van hun jeugd te stelen, en een vaccinatieplicht op te leggen. Nederland moet en zal corona-veilig zijn.
Plotseling verwijten anders zo sceptische, weldenkende en nuchtere columnisten wier columns ik vaak instemmend heb gelezen, de critici van coronapas en vaccinatieplicht dat ze lijden aan niets minder dan naastenhaat, dat ze narcistische egoïsten zijn, kinderen van het neoliberalisme, en is er geen interesse meer voor de mogelijk goede redenen die deze critici hebben voor hun scepsis jegens pas en vaccin.
Plotseling pleiten economen die ik ken als verstandige critici van het kapitalisme in het algemeen en van marktwerking in onderwijs en zorg in het bijzonder, en wier politieke hart altijd heeft geklopt voor de partij die het felst tegen het eigen risico in de zorg heeft gestreden, voor premiedifferentiatie op basis van vaccinatiestatus, niet beseffend dat zij daarmee de bijl zetten aan de wortels van de door henzelf zo gekoesterde solidariteit.
Plotseling laten sympathieke jonge schrijvers, die zich opwerpen als woordvoerders van een generatie die ik ken als zwaar teleurgesteld in het conformistische, regelzuchtige Nederland, op Twitter weten dat zij er hevig de pest in hebben dat om hen heen duizenden jonge Amsterdammers thuisfeestjes houden nu de horeca opnieuw gesloten is terwijl zij en hun gezinnen zich al acht dagen in quarantaine bevinden, daarmee suggererend dat wat hen betreft echte solidariteit bestaat uit quarantaine voor iedereen, onder het motto: wat wij niet hebben, gunnen wij ook een ander niet.
En plotseling laten door mij gewaardeerde academici, met wie ik onder normale omstandigheden graag een avond in het café doorbreng, en wier standpunten in bepaalde dossiers ik altijd van harte heb onderschreven, vol trots op Twitter weten dat zij in de trein medereizigers erop aanspreken als zij geen mondkapje dragen of hun mondkapje verkeerd dragen, alsof zo de pandemie wordt bestreden, alsof dat de enige uiting van solidariteit is, en alsof er niet ook vele wetenschappelijke studies zijn die de effectiviteit ervan betwisten.
In een prachtig blog over ons huidig vaccin-moment suggereert de Britse ecoloog Paul Kingsnorth dat velen ergens begin maart hebben gekozen voor het narratief van de pest. En dan volgen lockdowns, coronapassen en vaccinatieplicht vanzelf. Ondertussen heeft het virologisch-farmaceutisch complex er alle belang bij om ons in een staat van permanente angst te houden – en fungeren media en politiek al twee jaar als hun nuttige idioten. De vaccins zijn de grootste financiële klapper uit de geschiedenis van Big Pharma. De winst van bedrijven als Pfizer is dan ook nog nooit zo groot geweest. Om maar te zwijgen van die van mondkapjesboeren, testsetfabrikanten en appmakers.
Pas als de onvermijdelijke deceptie over het uitblijven van de technotopische beloftes van het virologisch-farmaceutisch complex verder groeit, zal aan dit onzalige experiment een einde komen.