New York – De afgelopen weken lazen miljoenen mensen het relaas, verteld in tweets, van een bizarre ruzie tussen twee Amerikaanse vliegtuigpassagiers op de ochtend van Thanksgiving. Later bleek het verhaal volledig verzonnen te zijn door de twitteraar, een producer bij tv-zender ABC.

Iets vergelijkbaars gebeurde met een massaal verspreide brief aan de kerstman, geschreven door een kind dat zijn wensen duidelijk maakte middels een Amazon-link naar een speelgoedauto. De auteur bleek geen kind met verlanglijst, maar een komiek die het briefje al in 2011 had geschreven. En dan was er het op de website Gawker gepubliceerde essay over hedendaagse armoede in de VS dat zo aangrijpend was dat het via sociale media, nieuwssites en blogs miljoenen lezers bereikte. Pas toen de donaties van empathische lezers het bedrag van zestigduizend dollar overschreden, bekende de auteur dat ze haar verhaal eerder ‘impressionistisch’ dan ‘louter feitelijk’ had bedoeld.

Was dit gewoon beetnemerij of hebben we hier te maken met uit de hand gelopen fictie (het argument dat de bewuste auteurs grosso modo aanvoeren)? Een paar dingen staan vast: iedereen dacht dat de verhalen waar waren en steeds gaven de schrijvers van de verhalen dit pas toe toen ze betrapt werden.

Er is nog een overeenkomst tussen de drie virale verhalen: ze werden alle verspreid door websites die geen enkele moeite namen ze te verifiëren. Sterker, websites als Gawker, The Daily Mail en Mashable wijdden eerst ludieke artikelen aan de virale verhalen; toen vervolgens bleek dat de verhalen niet waar waren, publiceerden ze uitgebreide artikelen waarin het waarheidsgehalte van de eerder door henzelf verspreide verhalen werd betwist.

‘Het snellere metabolisme (van online journalistiek– mvg) is een nadeel voor de mensen die feiten controleren’, zei Ryan Grim van The Huffington Post tegen The New York Times over de fictieve verhalen die ook zijn publicatie ongeverifieerd op de website had gezet. ‘Als je iets publiceert zonder het te controleren en je bent de eerste die dat doet, en je krijgt miljoenen bezoekers, en later blijkt het onwaar te zijn, dan heb je toch maar mooi die bezoekers gehad. Dat is een probleem. De prikkels zijn allemaal verkeerd.’

Dat is natuurlijk zo. Maar het betekent nog niet dat je er, zoals Grims The Huffington Post, ook aan mee hoeft te doen.