En dan zie je ze plots langzaam van hun lijn afwijken, of door een stoplicht fietsen, één hand aan het stuur en het hoofd naar beneden gericht: ze zijn druk bezig met hun mobiel. Wat zich in auto’s allemaal afspeelt is niet te controleren, maar als het om fietsers gaat, lijkt er geen ontkomen aan: het zijn vooral vrouwen die zo bezig zijn. Precies zoals de hertog van Mantua al zong in Verdi’s opera Rigoletto (1851) – la donna è mobile – maar nu met soms desastreuze gevolgen.

Het risico van een ongeluk voor een fietser die telefoneert of muziek luistert, is een factor drie groter ten opzichte van een fietser die zoiets nooit doet, volgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid. Het aantal slachtoffers met hoofdletsel dat een ongeluk kreeg omdat ze met hun telefoon of mp3-speler in de weer waren, stijgt, en dat is niet zo gek wanneer je beseft dat een ruime meerderheid van de jongeren die apparaten tijdens het fietsen gebruikt. Het onderzoek is drie jaar oud – nog voor de doorbraak van de smartphone, waarop je niet alleen muziek kunt luisteren of sms’en, maar ook WhatsAppen en kaartlezen.

Het is een wijdverbreid fenomeen, vooral onder jongeren, maar het lijken toch in de allereerste plaats meisjes en jonge vrouwen te zijn die geen moment van hun mobiel kunnen afblijven. De Britse krant Daily Mail liet een onderzoek uitvoeren – met een torenhoog Stapel-gehalte – waaruit zou blijken dat het verliezen van hun telefoon meer vrouwen (volgens eigen zeggen) tot wanhoop zou brengen dan het breken van hun relatie. Op verschillende internetfora is het thema inmiddels hot, onder veelzeggende titels als Why might a girl be always looking at her phone? Een psycholoog in opleiding weet raad: volgens hem associëren meisjes hun mobiel met het ‘in contact staan met anderen’, waarbij oxytocine zou vrijkomen, een belangrijk hormoon en neurotransmitter, dat positieve gevoelens van vertrouwen en geborgenheid teweegbrengt. Vervolgens zou elk binnenkomend berichtje een extra impuls teweegbrengen. De verklaring is op zichzelf niet onaannemelijk, maar dan blijft de vraag waarom jongens en mannen anders reageren. Ook zij bezitten immers zo’n soort hormoon, vasopressine, al kan het natuurlijk dat mannen minder sterk reageren op contactgerelateerde prikkels.

Naast de biopsychologie biedt ook de geschiedenis aanknopingspunten om het fenomeen mobiele meisjes handen en voeten te geven. Het onderzoek naar de sociale aspecten van de telefoon mag dan opmerkelijk mager zijn, als er één ding duidelijk is, zo schreef Valerie Frissen, expert op het gebied van communicatie en technologie, midden jaren negentig, dan is het dat het gebruik en de geschiedenis van de telefoon gekleurd zijn door sekseverschillen. De titel van haar beschouwing spreekt boek­delen: De telefoon is geen meneer. Zo bleken – tegen de oorspronkelijke ideeën en bedoelingen van vroege telefoonmaatschappijen in – vooral vrouwen de telefoon te gebruiken om lange en intieme gesprekken te voeren met familie en vrienden.

Eind twintigste eeuw was dat nog steeds zo, aldus Frissen. Vrouwen zijn de ‘zware bellers’, ze belden langer en vaker dan mannen, in Frankrijk zelfs twee keer zo vaak, ongeacht leeftijd en opleiding. Amerikaans onderzoek liet zien dat telefoneren voor vrouwen positieve connotaties had: zij gaven aan dat hun gevoel van veiligheid en autonomie erdoor versterkt werd. Bij de introductie van de eerste mobiele telefoons keerde dat patroon terug. Terwijl mannen hun mobiel vaak gebruikten als verlengstuk van hun werk gebeurde bij vrouwen dikwijls het omgekeerde: zij namen privé-zaken – inclusief zorgtaken – mee naar buiten, in het publieke domein.

Recente studies wijzen op een voortduren van traditionele sekseverschillen in het gebruik en de waardering van mobiele communicatie (hoewel die patronen niet overal ter wereld hetzelfde zijn). Illustratief is een groot Amerikaans onderzoek van twee jaar terug, waaruit bleek dat meisjes hun mobiel in alle opzichten intensiever gebruiken. Ze sturen aanzienlijk meer berichten – en krijgen er ook meer binnen, wel twee keer zo veel als jongens. Vaak gaat het bij die contacten om niet meer dan iemand even gedag te zeggen, maar ook als het gaat om sociale en intieme communicatie zijn de meisjes veel actiever dan hun mannelijke leeftijdgenoten. Het mobiele meisje, slingerend, met één hand aan het stuur en de blik neerwaarts op haar scherm, is, kortom, geen verschijnsel dat uit de lucht komt vallen, maar een sociaal-cultureel fenomeen met een geschiedenis.