Voor Beatrix zal het een hele geruststelling zijn. Met de aankondiging van het huwelijk van Johan Friso en Mabel Wisse Smit zijn nu al haar drie zonen aan de vrouw en, bijkomstig, kan het geroezemoes over de homoseksualiteit van haar middelste zoon definitief de wereld uit. De 33-jarige dubbele doctoranda en directeur van het Open Society Institute in Brussel is bovendien niet zomaar een vrouw. Iedereen die Mabel Wisse Smit professioneel of persoonlijk kent, typeert haar in superlatieven als «loyaal, briljant, trouw, energiek, open en sociaal bevlogen». Beatrix maakte bij de persconferentie op 30 juni op Huis ten Bosch haast een sprongetje van blijdschap toen ze zei: «Ik ben bijzonder verheugd dat we met haar een heel lieve en begaafde schoondochter in de familie krijgen.» Friso roemde nadrukkelijk haar «enorme energie die ze steekt in het helpen van anderen». Van alle prinsenpartners zou zij wel eens het beste paard van stal kunnen zijn. Door haar compassie met de kommervolle medemens, zoals kinderen in oorlogsgebieden, keert de geest van Claus een beetje terug in Paleis Noordeinde.

Haar komst getuigt andermaal van een voorkeur van de drie prinsen voor een bepaald soort vrouw. Ze zijn blond, hebben een kapsel dat een jeugdige uitvoering is van de zwaar gestijfde coiffure van hun schoonmoeder, en vertonen in benen en heupen de aanzet van een wat stevig postuur. Met name prinses Máxima vertoont opvallende uiterlijke overeenkomsten met de koningin. Het zijn stuk voor stuk «vrouwen van deze tijd», een product van de tweede feministische golf, met minimaal een academische graad in harde vakken als economie, bedrijfskunde en politieke wetenschappen en niet in een typische nette-meisjesstudie als kunstgeschiedenis. Hun cv’s vertonen geen parttime baantjes maar een internationale loopbaan die ze niet zomaar wensen op te geven door de komst van een man, hoewel gefortuneerd en beroemd, en een gezin. Het zijn mondaine wereldburgers die hun talen goed spreken, gewend zijn om leiding te geven en die zich soepel bewegen in masculiene machtsstructuren. In hun vrije tijd bezoeken ze feestjes in Londen of Parijs en gaan ze een weekendje shoppen in Milaan of New York. Al voor de komst van de gebroeders Oranje begaven ze zich in kringen die verder reiken dan de incrowd van de Nederlandse corpora, hoewel ze wel prototypes zijn van meisjes die als vanzelfsprekend «lid zijn geweest» en hun fantastische vriendinnen voor het leven hebben gevonden in hun jaarclub.

Als de stelling opgaat dat een partnerkeuze veel zegt over iemands karakter en inhoud, dan zorgen de drie dames ervoor dat het beeld van «brallende, bierzuipende en over auto’s en Rolex-horloges opscheppende» prinsen enige retouche verdient. En of je nu wel of niet van deze slimme blondines houdt, ze geven de Oranjes als «product» een strategische meerwaarde.

Vanuit de positie van het koningshuis is er slechts één «maar» te bedenken: ze staan niet in het rode boekje. Weliswaar zijn het vertegenwoordigers van «oud geld» en hebben zij vaders met hoge posities, toch zijn het burgermeisjes, zodat er door hun invloed op het nageslacht water bij de wijn vloeit. Traditie getrouw is dat helemaal niet de bedoeling, want zoals dat nog voor veel oude adel geldt: je dient te trouwen met iemand van je eigen stand om op stand te blijven.

Bij vorige generaties heeft het koningshuis altijd in de aristocratische kringen van Europa gezocht naar een geschikte huwelijkskandidaat; bij de Oranjes heeft dat frequent geleid tot het huwen met iemand van Duits blauw bloed. In het geval van kandidate Emily Bremers werd weinig subtiel aangegeven dat deze «vriendin van de familie» — een eufemisme voor het feit dat er sprake is van een liefdes relatie — van «héél gewone» afkomst was. Achteraf weet iedereen dat vooral de antipathie van Beatrix van doorslaggevende betekenis is geweest voor de exit van deze ijskoningin.

Bij de foute vader van Máxima hebben zwaarwegende argumenten om een huwelijk met de kroonprins te dwarsbomen het moeten afleggen tegen de sentimenten van het hart. De liefde van Willem-Alexander was sterker dan moeders wil. Niemand aan het Hof, Beatrix incluis, of binnen het parlement kon weerstand bieden aan de warmbloedige uitstraling en brede lach van de Argentijnse. Het begrip erfschuld verdween, toen ze eenmaal verloofd was, als sneeuw voor de zon. Máxima’s vader, de oude Videla-aanhanger, is nu welkom bij de doop van het aanstaande koningskind.

Bij Laurentien (geboren als Petra) Brink horst viel evenmin bezwaar te maken over haar burgerlijke achtergrond, vooral vanwege haar prominente vader en de oude vriendschap van haar moeder met de koningin. Laurentien heeft zich op triomfantelijke wijze ontpopt tot een spin in het web van haar zwagers, schoonzussen en neven en nichten van haar man. Met (bijna) iedereen «is ze heel goed». Een van haar beste vriendinnen, Mabel Wisse Smit, die getuige was bij haar huwelijk in mei 2001, is door haar gekoppeld aan haar zwager.

Ook de nieuwste loot aan de stamboom laat zien dat de screening van huwelijkskandidaten door de AIVD aan zekere subjectieve selectiecriteria onderhevig is. Alles wat tegen Wisse Smit had kunnen spreken, is niet onoverkomelijk gebleken, ook niet voor de minister-president, die formele goedkeuring dient te geven voor het parlement zijn definitieve fiat geeft. In de periode dat ze actief was bij de door haar opgerichte European Action for Peace in the Balkans, waaraan ze tussen 1994 en 1997 leiding gaf, heeft ze een liefdesrelatie gehad met de Bosnische ex-ambassadeur bij de Verenigde Naties en ex-minister van Buitenlandse Zaken van Bosnië, Mohammed Sacirbey. Hij zit sinds zijn arrestatie in maart dit jaar vast in Amerika wegens verduistering van tonnen en mogelijk zelfs 2,5 miljoen dollar aan hulpgeld. De Belgische krant De Standaard wist nog het bizarre bericht te brengen dat hij zelfs banden had met Osama bin Laden. Wisse Smit heeft gezegd dat ze alle contacten met hem heeft verbroken nadat hij in opspraak is geraakt.

Ook haar huidige baas van het filantropische netwerk voor Oost-Europa, de Hongaars-Amerikaanse miljardair George Soros, is politiek niet geheel onomstreden. Vorig jaar werd van hem voor de rechtbank in Parijs 2,2 miljoen euro geëist omdat hij lang geleden geld zou hebben verdiend met handel in aandelen met voorkennis. Maar deze relaties doen geen enkele afbreuk aan háár integriteit (in tegenstelling tot andere gevallen in de familie). Wisse Smit heeft zonder problemen toestemming van de Kamer gekregen haar werk voort te zetten als superlobbyist voor zijn instituut dat zich formeel bezighoudt «met het bevorderen van democratie, mensenrechten en de promotie van de onafhankelijke rechtsstaat».

Als zij in het voorjaar van volgend jaar getrouwd is, valt ze als prinses met een echtgenoot die tweedegraads opvolger van de vorst is onder de ministeriële verantwoordelijkheid en moet ze zich verre houden van politieke uitspraken. Friso heeft tijdens de persconferentie de kans aangegrepen om ook te zeggen dat «hij en zijn toekomstige echtgenote zijn broer en zijn moeder meer zullen helpen bij hun verplichtingen». Als gevolg van haar nieuwe positie zal zij onvermijdelijk in conflict komen met haar ambitie.

Hoe zwaar dat dilemma kan gaan wegen, blijkt bijvoorbeeld uit een voorspelling van het World Economic Forum. Deze Zwitserse instelling, die goed wereldburgerschap probeert te stimuleren, zette haar eind 2002 op een internationale lijst van honderd veelbelovende jonge mensen. Of ze de spreekwoordelijke eeuwige belofte wordt, hangt af van de ruimte die de conventies van het Hof haar bieden. Zogauw ze is ingelijfd, zal haar, ondanks de vrouwenemancipatie en de moderne tijd, een zeker tragisch lot beschoren zijn. Net als haar idealistische overleden schoonvader. Persoonlijke bewegings vrijheid, professionele ontplooiing en een privé-leven moeten wijken voor de agenda van de beroemde echtgenoot. Voor alle drie de schoondochters van Beatrix is daar geen ontkomen aan.