Hierin speurt Fassaert naar de rol van zijn mysterieuze grootmoeder, Marianne, in de trieste jeugd van zijn vader en oom die in een weeshuis belandden toen ze drie jaar oud waren. Ooit was moeder Marianne een aantrekkelijk fotomodel, een jonge vrouw die bewust de wereld van glitter en glamour boven het gezinsleven verkoos. Om te achterhalen wat er destijds precies is gebeurd, reist Fassaert met zijn camera naar Zuid-Afrika waar Marianne, nu hoogbejaard, woont. Volgens Fassaerts vader zal slechts een volledige ‘ontmaskering’ van Marianne het trauma van het verleden verlichten.

In de gesprekken tussen Tom en zijn grootmoeder kristalliseert zich nog een vereiste voor een geslaagde documentaire uit, namelijk echte interesse voor de persoon die de focus van het filmische onderzoek is. Tijdens het filmen gebeurt er iets waardoor Tom méér krijgt dan hij had verwacht, wat de film een prachtige spanning geeft (die ik overigens verder hier niet zal bespreken). En toch dringt de vraag zich op of deze dingen – waarheid, eerlijkheid, belangstelling voor het hoofdpersonage – zodanig met elkaar worden vermengd dat er een motief ontstaat dat het particuliere overstijgt, een waarheid die iets universeels over mens en wereld blootlegt. Zelf problematiseert Marianne de vraag als ze aan het begin van de film al tegen Tom zegt: ‘Er bestaat geen echte waarheid, forget it!’

Misschien omdat het verleden niet valt te veranderen, waarmee de fouten van destijds in het geheugen staan gegrift, is de verleiding groot mee te gaan in de romantiek van de persoonlijke geschiedenis in A Family Affair. Op dit punt is het een beetje gissen, maar ik vermoed dat Tom als een steen valt voor Marianne, hij een Joe Gilles, zij een Norma Desmond, en haar optrekje in de Kaap het vervallen herenhuis in Billy Wilders Sunset Boulevard (1950). Norma was de koningin van Hollywood, Marianne had de catwalks van Parijs aan haar voeten. Foto’s van haar uit die tijd laten een jonge vrouw zien met prachtige, donkere ogen, hoge jukbeenderen en een glimlach die van alles belooft. Een ‘perfecte moeder én een fotomodel!’ zoals ze in een tijdschriftartikel werd genoemd. Maar de werkelijkheid was anders: een fotomodel werd ze om duistere redenen, een moeder was ze nóóit.

Wat overblijft is tragedie. En leedwezen. De waarheid is nooit wat je verwacht noch iets wat je aan kunt. Niet alleen voor Tom en zijn vader is de confrontatie met Marianne traumatisch, ook voor haar betekent weerzien met het verleden het blootleggen van een zenuwpunt. Wanneer dit gebeurt, in een scène tussen Tom en Marianne in een hut tijdens een boottocht van Zuid-Afrika naar Europa, is de aanwezigheid van de camera merkwaardig: hoe eerlijk kun je zijn wanneer een lens genadeloos naar je kijkt?

Te zien vanaf 18 november

Beeld: A Family Affair, regie Tom Fassaert (Cinema Delicatessen)