Door de nachtelijke overtochten, de vele zinkende bootjes en de honderden vluchtelingen die daarbij verdrinken is de vergelijking eigenlijk een beetje pijnlijk. Toch doemt die steeds in het hoofd op: dat de aanpak van het vluchtelingenvraagstuk op het Haagse Binnenhof lijkt op het waden door een moeras in het pikkedonker. Tastend en zoekend proberen politici een weg te vinden naar steviger grond onder hun voeten. Behalve pvv-leider Geert Wilders dan. Die meent de oplossing te hebben: grenzen dicht, Europa uit, gulden terug.
Recent was het pvda-partijleider Diederik Samsom die een poging waagde het begin van een weg uit dat moeras te vinden. In de Volkskrant mocht hij uitgebreid een plan over het voetlicht brengen waarmee hij een einde wil maken aan de vele levens eisende mensensmokkelindustrie vanuit Turkije naar Griekenland. Het plan was volgens hem door minister-president en vvd-partijleider Mark Rutte onmiddellijk het plan-Samsom gedoopt. ‘Dat doet Mark altijd heel slim, op die manier committeren we elkaar’, zei Samsom over zijn coalitiepartner.
De inkt van de ochtendkrant was nog niet droog of Samsom en zijn plan waren al overladen met kritiek. vvd-Kamerlid Malik Azmani zal het herkend hebben. Hem overkwam bijna een jaar geleden hetzelfde toen hij met zijn migratienota kwam. ‘Bah, bah, bah’, twitterde d66-leider Alexander Pechtold toen. Dat op Wilders na iedereen op het Binnenhof tastend naar een uitweg zoekt, wil niet zeggen dat ze elkaar in dat moeras snel de hand reiken.
Toch spreken velen op fluistertoon wel alarmerend over wat dreigt als er geen oplossing voor het vluchtelingenvraagstuk wordt gevonden: nog meer stemmen voor Wilders, onvrede en chaos. Toen Wilders onlangs het woord revolte in de mond nam, een revolte die er zou komen als andere politieke partijen hem na een verkiezingsoverwinning negeren, sprak hij uit waar de anderen bang voor zijn. Als het echter Wilders is die dit toekomstbeeld schetst, wordt het dreigen: als jullie niet, dan…!
Nu was het dus Samsoms beurt om in de wind te staan. Dat ging zo. Toen de minister-president zich bij navraag op de vlakte hield over Samsoms ideeën riep dat op het Binnenhof meteen de vraag op of het wel klopte dat vvd en pvda zich hier beide aan hadden gecommitteerd. Bestaat het plan-Samsom wel, vroeg cda-leider Buma zich af. Samsom blaast wel vaker te hoog van de toren, werd er op de wandelgang gezegd. Dat Rutte mogelijk terughoudend was omdat hij dit half jaar als voorzitter van de Europese Raad van Ministers een bemiddelende rol in de Europese Unie heeft te vervullen werd niet eens in overweging genomen.
Van een deel van de inhoudelijke kritiek op het plan moet je eigenlijk zeggen dat die was gericht op de vermeende inhoud. Terugduwen van bootjes naar Turkije kan niet, werd meteen geroepen. Maar dat is niet wat Samsom voorstelde. Hij wil een einde maken aan de smokkelindustrie door iedereen die met een bootje vanuit Turkije in Griekenland aankomt met een solide boot terug te brengen naar Turkije.
Maar Turkije is geen veilig land! Klopt, voorwaarde in Samsoms plan is dan ook dat Turkije een zogeheten veilig derde land wordt en aan de criteria voldoet die daarvoor staan. vvd-staatssecretaris Klaas Dijkhoff, belast met migratie en asiel, zei afgelopen week nog weer eens dat daaraan wordt gewerkt.
Maar als de route tussen Turkije en Griekenland wordt afgesloten, zoeken de mensensmokkelaars en vluchtelingen wel weer een andere route! Vast en zeker, een waterbedeffect is niet uit te sluiten. Maar is dat een reden om niet te proberen deze levensgevaarlijke route ‘zinloos’ te maken, zoals Samsom dat zelf noemde?
Toen zes jaar geleden vvd en cda gingen regeren met gedoogsteun van de pvv waren de oud-cda-bewindspersonen Ernst Hirsch Ballin en Ab Klink daar fel tegen gekant. Zij betoogden dat intenties ertoe doen in de politiek. Waar de pvv uiteindelijk heen wilde met de samenleving en met name met buitenlanders met een islamitische achtergrond wezen de twee cda’ers principieel af. Zij wilden niet door de intenties van Wilders worden besmeurd. De twee vreesden dat als gevolg van Wilders’ motieven het kabinetsbeleid de samenleving niet zou binden, maar juist uit elkaar zou spelen. Het is nu tijd die redenering wederom voor ogen te houden: laat de intenties van de collega-partijen prevaleren.
Het vluchtelingenvraagstuk is uiterst complex: geopolitiek, internationale verdragen, samenwerking binnen de Europese Unie, de terreur van Islamitische Staat én van de Syrische president Assad, aanslagen in Europa en de angst daarvoor, zorgen om de houdbaarheid van de verzorgingsstaat en om de cohesie van een samenleving, het speelt er allemaal een rol in.
Een goedwillende poging om in dat complexe geheel een manier te vinden om levens te redden, mensensmokkelaars de wind uit de zeilen te nemen en draagvlak voor de komst van vluchtelingen te behouden, hoeft echt niet kritiekloos te worden overgenomen. Maar in de huidige, licht ontvlambare samenleving zou het van wijsheid getuigen te erkennen dat je zelf als politieke partij ook zoekende bent en elkaar vooral te beoordelen op de achterliggende intenties.
d66-leider Pechtold lijkt dat te hebben geleerd. Deze keer geen tweet met ‘bah, bah, bah’, maar de oproep iets meer waardering te hebben voor het initiatief van Samsom: ‘Oplossing blijft gezamenlijke opdracht!’ Tussen angst voor vluchtelingen en onbegrensde medemenselijkheid is een middenweg waar middenpartijen als vvd, pvda, cda, sp, d66 en GroenLinks elkaar moeten kunnen vinden.