Chișinău – Moldavië is in de ban van een trein, een literaire trein welteverstaan. De razend populaire folk-punkband Zdob și Zdub gaat het tussen Oekraïne en Roemenië ingeklemde land op het Eurovisie Songfestival vertegenwoordigen met het nummer Trenulețul, oftewel ‘treintje’. Maar nog geen week na de aankondiging dreigde de trein te ontsporen.
Het is de derde keer dat Zdob și Zdub deelneemt aan Europa’s populaire muziekfestival. Deze keer met een nummer over Moldavië’s gedeelde cultuur en geschiedenis met Roemenië. De tekst verheerlijkt de historische treinverbinding tussen Chișinău en Boekarest die bekendstaat als ‘Prietenia’, vriendschap.
Fans viel het echter op dat verwijzingen in de originele tekst naar een ‘oud en nieuw land’ dat ‘afzonderlijk samen is’ waren vervangen door neutralere regels over een trein die ‘er niet meer groot uitziet/ omdat er geen grenzen zijn’. Zij verwijten de jury censuur. Dat Zdob și Zdub vanwege de coronapandemie niet door voorverkiezingen maar door publieke omroep trm was geselecteerd, droeg bij aan het wantrouwen.
Moldavië maakte tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog deel uit van Roemenië. Een unie tussen het arme Moldavië en zijn grote buur en EU-lidstaat Roemenië is onderwerp van een heftig debat sinds Moldavië in 1991 onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie. De discussie gaat ook over de naam van de gemeenschappelijke taal. Toen de Roemeense president Klaus Iohannis onlangs met zijn Oekraïense ambtgenoot Volodimir Zelenski belde, was niet alleen de Russische dreiging onderwerp van gesprek maar ook de status van Roemenen en Moldaviërs in Oekraïne. Iohannis herinnerde de president van Oekraïne eraan dat Kiev enkele jaren geleden de Roemeense taal heeft erkend, want ‘Moldavisch’ bestaat officieel niet. Het Moldavische Hooggerechtshof oordeelde in 2013 dat niet het Moldavisch maar het Roemeens de officiële taal is van Moldavië.
Politiek is taboe op het Songfestival en de band zelf is daarom pragmatisch. Zdob și Zdub-leden Mihai Gîncu en Roman Iagupov verwerpen alle speculatie over censuur of druk van buitenaf. Zij vroegen tekstschrijver Vsevolod Ciornei om meerdere variaties op de tekst. ‘Er was geen kwade wil van de kant van Roman Iagupov’, zei Ciornei in lokale media. ‘Het was een soort voorzichtigheid, misschien wat overdreven, in het licht van de strenge Eurovisie-regelgeving. De band vertelde me dat er regels zijn die politieke toespelingen verbieden en, voor het geval, heb ik meer neutrale opties gegeven.’