Per 1 maart krijgen Oekraïense vluchtelingen in Moldavië tijdelijk een beschermde status. Deze bescherming geldt voor iedereen die sinds het begin van de Russische invasie naar het buurland kwam: Oekraïense staatsburgers, staatlozen en statushouders uit derde landen.
Moldavië is het eerste niet-EU-land dat Oekraïense vluchtelingen deze status geeft. In maart vorig jaar activeerde de Europese Commissie de Richtlijn Tijdelijke Bescherming. Die geeft vluchtelingen uit Oekraïne recht op opvang, medische zorg, onderwijs en de mogelijkheid om te werken in alle lidstaten van de Europese Unie. Daarmee gelden niet alleen dezelfde standaarden en rechten in alle EU-lidstaten voor vluchtelingen uit Oekraïne, de maatregel heeft ook voorkomen dat Europese asielsystemen vastliepen. De richtlijn is onlangs met een jaar verlengd.
Voorlopig is de bescherming in kandidaat-lidstaat Moldavië geldig tot 29 februari 2024. De regering kan de tijdelijke bescherming met nog eens zes maanden − maar niet langer dan twee jaar − verlengen.
‘Dit creëert stabiliteit’, zegt Oleg Palii, directeur van het Juridisch Centrum van Advocaten in de Moldavische hoofdstad Chișinău. Werkgevers kunnen hierdoor contracten voor een jaar afsluiten met Oekraïense vluchtelingen. ‘Voorheen werd elke twee maanden de noodsituatie verlengd, en tegen het einde van elke periode wisten mensen niet wat er met hen zou gebeuren.’
Het belangrijkste verschil is de toegang van kinderen uit Oekraïne tot basis- en middelbaar onderwijs in Moldavië. Tot nu toe konden alleen kinderen van Oekraïners die asiel hadden aangevraagd zich inschrijven op een Moldavische school; de rest nam als toehoorder deel aan onderwijs. Ongeveer tien procent van alle vluchtelingen uit Oekraïne vroeg asiel aan, maar een groot deel van de aanvragen is inmiddels ingetrokken.
Een jaar na de Russische invasie heeft Moldavië de vluchtelingencrisis goed doorstaan. Ruim zevenhonderdduizend Oekraïners vluchtten naar het land met 2,6 miljoen inwoners en meer dan honderdduizend vluchtelingen wonen nu bij familie, gastgezinnen, in opvangcentra of zorgen voor hun eigen huisvesting. ‘We zijn erin geslaagd en redden het tot op de dag van vandaag dankzij de hulp van externe donoren en partners, ook dankzij de uitzonderlijke solidariteit van de burgers van Moldavië’, vertelt Palii.
‘De activering van tijdelijke bescherming voor vluchtelingen uit Oekraïne is een mijlpaal’, reageert Francesca Bonelli van VN-vluchtelingenorganisatie unhcr in Chișinău. ‘Dit betekent meer stabiliteit en duurzamere hulp voor de meest kwetsbaren.’