De Vietnamese vrouw spreekt in cliches vol beleefdheid. Verder is ze vrolijk verdwaald in de teksten van een lesboek Engels. Rita en Richard redeneren of hun leven ervan afhangt. Je weet als toeschouwer zeker dat hun gevecht een inzet heeft, een belang: dat moet hun diepe en ook hun schrijnende lotsverbondenheid zijn. Ik weet trouwens niet helemaal zeker of dit eigenlijk wel een gevecht is. Misschien is het een andere manier van omarmen. Wanneer er daadwerkelijk een omarming plaatsvindt, en je denkt dat er wat rust komt, laait het redeneergevecht-gesprek-duel meteen weer op. Richard en Rita zijn onweerstaanbaar boeiend, omdat ze tot diep achter de kern van hun botten hartstochtelijk blijven doordenken.
Mooi is een theatertekst van Gerardjan Rijnders, nu door hem en Marijke van der Molen voor de televisie bewerkt (uitzending op 6 september, Nederland 3, na Nova). Het is mooie televisie. In de zin van: boeiende hoofden, prachtige teksten, een camera er vlak bovenop. Het overgrote deel van Mooi zijn Lineke Rijxman en Gijs de Lange close-up in beeld. Maar net uit het midden van het beeldkader - Rijxman rechts, De Lange links. De soberheid van deze kadrering zorgt voor een spanning die goed past bij de tekst van Mooi. Wij, publiek op de bank, zijn dit keer een gewenste voyeur. Rita en Richard voeren dit gevecht om elkaar. Maar ze doen het ook voor ons. Je ziet ze zweten, blazen, kappen. Twee pezende acteurs, heel dicht op de huid gezeten. De chaotische ‘totaaltjes’, waarin De Lange een nogal wanhopig dansje doet en Rijxman een nogal treurig playback-nummer, werken raar genoeg als rustpunt. De kijker kan zich opmaken voor de volgende ronde. Opwindende televisie. Mooi!
Kunstkanaal is een soort Nederlandse variant van de Europese cultuurzender Arte. Met veel minder geld gemaakt. En helaas slechts in vier steden te ontvangen: Amsterdam, Hilversum, Rotterdam en Utrecht. Dat er met weinig middelen ook fraaie cultuurprogramma’s gemaakt kunnen worden, is in die steden op zondag 3 september te zien. Tussen elf uur ‘s morgens en een uur ’s nachts (iedere twee uur herhaald) vertoont Kunstkanaal de film Hollandia van regisseur Erik Lint, een meeslepend portret van Theatergroep Hollandia, die uitsluitend toneel speelt op locaties, meestal in de provincie Noord-Holland.
Hollandia heeft me het landschap van mijn jeugd teruggegeven. Op de plassen bij Westknollendam schaatste ik als kind met mijn vader. Bij het strand van Wijk aan Zee speelden we op de Duitse bunkers. Naast de IJmuidense visafslag at ik mijn eerste Hollandse Nieuwe. Langs Ruigoord fietsten we naar het pontje van Buitenhuizen (of andersom, dat ben ik even kwijt). In de boerendrama’s van Hollandia vond ik in ieder geval oprechter afdrukken van de kleine, alledaagse verschrikkingen uit mijn jeugd als boerenzoon, dan in menig drama gemaakt door de combine O'Neill & Van Hove. Ik ben aan Hollandia verslaafd geraakt.
Erik Lints documentaire geeft een scherp beeld van theatermakers die - zoals Johan Simons in de eerste minuten vertelt - afgeknapt zijn op de benauwdheid en het wereldvreemde karakter van het reguliere repetitielokaal. 'Op een locatie wordt theater concreter, je gaat de dialoog aan met licht en ruimte.’ Het is niet alleen Noordhollandse landschapspoezie wat de pot schaft in deze film. Zo zien we hoe Hollandia probeert haar versie van de boerendrama’s door de Beierse schrijver Achternbusch te verplaatsen van een fabriekshal in Westknollendam naar een Gentse museumzaal. Een mevrouw van het museum kijkt verbijsterd toe hoe er zakken vol aarde op de vloer van de steriele witte ruimte worden uitgestrooid. Johan Simons hoort de koude galm van de museale zaal in Gent, en hij roept: ‘Ik wil terug naar Westknollendam!’
De documentaire bevat veel scenefragmenten, onder meer uit Aeschylos’ Perzen, de oudst bekende tragedietekst, door Hollandia gespeeld in een blauwselfabriek in Westzaan. De film Hollandia is uitnodigend, geduldig en rustig. De camera observeert met een weldadige nieuwsgierigheid.
Deze week werden we ‘verblijd’ met de nieuwe commerciele zenders SBS en Veronica. De voorzitter van de kabelexploitanten kwam in het NOS-journaal vertellen dat er in de toekomst voor ons zoiets als ‘keuzepakketten’ worden verzorgd. Daar moet de kabel-abonnee dan wel extra voor betalen. Laten ze Kunstkanaal, Arte en de Duitse zender Sat3 in godsnaam in die keuzepakketten opnemen. Dat levert vast meer van dit soort fraaie kunstprogramma’s op.
En dat is… eh… mooi!