Moord in een internetcafé

Al meer dan een halve eeuw ben ik fan van het Holland Festival, wat betekent dat ik in de maand juni nooit op vakantie ga. Toch ben ik eigenlijk geen snob. Eerder een volgeling van Walter Benjamin en zijn ideeën uit de jaren dertig over de reproduceerbaarheid van kunstwerken. Hij had niet eens een laptop, internet, dvd’s en zelfs geen televisie. Opera’s hoor en zie ik graag op muziekzenders als Mezzo en Brava (nu Stingray); Gerard Mortier is daar vanuit Brussel mee begonnen. Daar komt bij dat ik bijna altijd een aanhanger ben van minder is meer. Wagner op een mondharmonica, de Nachtwacht op een koektrommel – het kan mij niet klein genoeg zijn.

Voor mij is het dus niet bij voorbaat een ramp dat het Holland Festival 2020 vanwege ziektegevaar is afgelast en alleen, gedeeltelijk, via streaming valt te bekijken. Ik zit klaar achter m’n scherm en zie het intrigerende Memories of My Body van de Indonesische Garin Nugroho; The Motown Project met de Amerikaanse zangeres Alicia Hall Moran die soul en Purcell combineert; Tsjechovs bevreemdende Drie zusters van Susanne Kennedy uit München en zoveel mogelijk van de Amerikaanse choreograaf Bill T. Jones, associate artist van het festival. Ook dans valt wel te genieten via het scherm. Je mist de fysieke aanwezigheid, maar krijgt meer overzicht en af en toe een close-up. Alleen is het jammer dat dat allemaal soms lastig te vinden is en op onverklaarbare wijze weer verdwijnt.

The Murder of Halit Yozgat is een opera van de in Duitsland wonende Australische componist Ben Frost, die geluidskunst, elektronische muziek en meer conventionele klanken combineert. In het Staatstheater van Hannover kan de gecompliceerde voorstelling nu niet normaal worden gespeeld, maar een weergave zonder publiek is wel mogelijk, de zangers met mondkapjes op en zonder elkaar aan te raken. Het is daardoor niet zo duidelijk, maar dat zal het oorspronkelijk ook niet zijn geweest.

We zien een aantal versies van een waargebeurd drama, de moord op klaarlichte dag op de 21-jarige Turkse Halit Yozgat in zijn eigen, volle internetcafé. We zien ook de onverschilligheid van de omstanders, die zeggen nergens iets van te hebben gemerkt. Het lijkt alsof Ben Frost wil laten zien dat ook anderen het slachtoffer kunnen worden en dat ook dan niemand een hand uitsteekt. Heeft de Duitse geheime dienst ermee te maken? Zijn er neonazi’s die worden beschermd? Natuurlijk lost de opera deze vragen niet op, niet in een theaterzaal en niet op het scherm. Wel zie je een uiterst intrigerend ballet van telefonerende mensen en decorstukken die worden aan- en afgedragen en met elkaar een steriele, witte ruimte vormen, waar de camera in en omheen zweeft tot aan het einde het hele decor in stukken en beetjes is weggedragen en er een leeg ronddraaiend toneel overblijft, in een lege zaal, zonder applaus.