In beide gevallen creëert dat specifieke soort licht een melancholieke, bijna bevreemdende sfeer, in de eerste film wanneer het hoofdpersonage, het meisje Hemel, seks heeft, in de tweede film tijdens oud en nieuw, als er weer hoop is na de eerste van meerdere preventieve borstoperaties die Polak, begin dertig, moet ondergaan.

Na haar eerste lange speelfilm reisde Polak vorig jaar de wereld over om het werk te promoten. Maar ondertussen worstelde ze met een verschrikkelijk dilemma. Toen ze een baby was, stierf haar moeder aan borstkanker. Inmiddels werd vastgesteld dat Polak een kans van bijna tachtig procent heeft ook borstkanker te krijgen. Ze komt dus voor de keuze te staan: of niets te doen, of haar borsten te laten weghalen om zo het risico op kanker aanzienlijk te verkleinen. In Nieuwe tieten richt ze de camera op zichzelf en haar omgeving in een poging om te gaan met haar twijfel en angst terwijl ze de beslissing overweegt. Ze is er niet bang voor ziek te worden, zegt ze, en toch is ze zich terdege doordrongen van het feit dat ze het kankergen in zich draagt. Polak: ‘Je gaat er toch niet een gezond stuk van je lijf afsnijden?’

Hoe ze de camera gebruikt is spannend, innovatief. Het lijkt wel of er geen grenzen zijn: ze laat alles zien, ook de stress in de relatie met haar vriendje. Zelfs wanneer ze in tranen is na nieuws in de vorm van een telefoontje uit België over uitstel van een operatie durft ze de confrontatie met de camerablik aan. In de subtekst rijst de vraag of het beeld dat de ziel van de mensen in dit verhaal zo genadeloos ontbloot, misschien iets van een antwoord zou kunnen bevatten. Werkt het beeld louterend? Als vorm van catharsis? Of is die camerablik alleen maar onderzoekend, registrerend? Natuurlijk komen er geen hapklare antwoorden. Hiervoor is Polak te goed. Net als in Hemel zégt ze als maker niets, maar onderzoekt ze alleen maar. Ze observeert en laat hierbij haar gevoel zien. Blijdschap, verdriet, angst, troost. En vooral woede en berusting. Dit alles krijgt vorm in een specifieke stijl die zelfs na twee films herkenbaar is; kleurgebruik gecombineerd met elektronische muziek komen volmaakt samen om vorm te geven aan een moment van betekenis: tederheid en liefde zijn reële mogelijkheden, ook al is de wereld waarin beide dingen stand zouden moeten houden ook nog zo hard.

Een extra laag wordt gevormd doordat vragen in een bredere context ook aan de orde komen. Omdat Polak graag kinderen wil, moet ze ook beslissen wat te doen in het geval van een zwangerschap. Immers, de mogelijkheid is er dat het kind ook het kankergen zal dragen. Wat te doen? Embryoselectie? Medische onderzoeken en eventueel een abortus? Terwijl Polak en haar vriendje worstelen met deze vragen, blijkt haar vader er nuchter in te staan. Hij zegt: ‘Het gen moet een keer stoppen.’ Maar hij relativeert: ‘Als wij dat destijds zouden hebben gedaan, dan was jij er niet geweest.’ Zo vertelt Nieuwe tieten niet alleen het verhaal van Polaks dilemma. Het is vooral een film over vragen rond het leven zelf: of dat te manipuleren valt en of je uitgeleverd bent of zou moeten zijn aan de toevalligheid van alles.

Te zien vanaf 3 oktober

Sacha Polak, Nieuwe tieten, NCRV Dokument, maandag 7 oktober, Nederland 2, 22.55 uur.